آیت الله العظمی بهجت (قدس سره)

نحوه محاسبه خمس عينى كه به ارث رسيده و متعلق خمس است

سؤال: عينى كه متعلّق خمس است و به ارث رسيده، آيا براى پرداخت خمس بايد قيمت فعلى آن حساب شود يا وقت اشتغال ذمّه ميّت را بايد ملاك قرار داد؟

 پاسخ: بايد قيمت فعلى حساب شود.

خمس زمين موروثى كه قبل از پرداخت خمس تقسيم شده است

سؤال:  زمينى است موروثى كه به آن خمس تعلق گرفته و قبل از پرداخت خمس تقسيم شده است، الآن وظيفه چيست؟

پاسخ: بايد هر كسى خمس سهم الارث خود را بدهد.

 خمس ارث

سؤال:  پدرم سال خمسى نداشته است، آيا ما بايد قبل از تقسيم ارث خمس بدهيم يا بعد از تقسيم، هر كس هر طور خواست عمل نمايد؟

پاسخ: اگر تعلق خمس به آن مال معلوم باشد، بايد خمس آن را قبل از تقسيم بدهيد.

 خمس ارث تقسيم نشده بين وراث و سود حاصل از آن

سؤال: ارث باقى مانده از پدرم تعدادى موتور لنج است كه هنوز تقسيم نشده است و فعلاً با آن  ها كار مى   كنند و از درآمد آن  ها سهم اينجانب را كه درس مى   خوانم مى   فرستند، آيا اصل ارث و سود حاصل از آن خمس دارد؟

پاسخ: ارث خمس ندارد ولى سود آن اگر زايد بر مؤونه باشد خمس دارد.

 خمس خانه   اى كه از فروش زمين ارثى ساخته شده است

 سؤال: به خانه  اى كه از فروش ارث ساخته شده، در صورت اضافه قيمت، آيا به آن خمس تعلق مى   گيرد؟

پاسخ: اگر زايد بر مؤونه باشد به اضافه  ى قيمت آن خمس تعلق مى   گيرد.

خمس زمين موروثى كه به باغ تبديل شده

سؤال: شخصى كه حساب سال نداشته است، زمين موروثى خود را به صورت باغ در آورده تا از ميوه   ى آن استفاده كند. پس از چند سال مقدارى محصول باغ اضافه بر احتياج او شده است اكنون مى   خواهد حساب سال قرار دهد، خمس اين باغ چگونه است؟

 پاسخ: همان خمس مازاد بر نياز واجب است.

زمان تعلّق خمس به ترقّى قيمت ارث

 سؤال: مالى كه به ارث رسيده و خمس ندارد اگر ترقّى قيمت كند، چه موقع پرداخت خمس آن ترقّى واجب است؟

 پاسخ: در وقت رسيدن سال خمسى اگر مى  تواند به آن دست پيدا كند واجب است وگرنه هر وقت فروخت، جزو درآمد همان سال است.

خمس مال ميّت

سؤال: اگر شخصى كه از دنيا رفته خمس بدهكار باشد، آيا خمس از اصل مال خارج مى  شود يا از ثلث مال؟

پاسخ: اگر وصيت به اخراج از ثلث نكرده از اصل مال خارج مى   شود.

 تجهيز و تكفين و ساير مخارج ميّت قبل از پرداخت خمس

 سؤال: شخصى داراى سال خمسى است، اگر در اثناى سال فوت كند، آيا ورثه او مى  توانند قبل از پرداخت خمس او، از تركه او در تجهيز و تكفين و ساير مخارج ميّت مصرف كنند؟

پاسخ: با قصد پرداخت آن و يا باقى ماندن مقدار خمس در اموال ميّت، مى  توانند قبل از پرداخت خمس، از مال ميّت براى واجبات تجهيز و حتّى غير آن بردارند.

خمس مال ميتى كه وارث صغير دارد

سؤال: ميتى خمس بدهكار است و داراى وارث صغير مى  باشد، آيا بايد خمس او پرداخت شود يا بايد صبر كرد تا وارث او كبير شود؟

پاسخ: بايد خمس او پرداخته شود و دين بر وصيّت و ارث مقدّم است.

برى  ءالذمّه شدن ميّت بدهكار خمس با دستگردان

سؤال: كسى از دنيا رفته است و خمس بدهكار است، ورثه   ى او فعلاً قدرت مالى ندارند كه كلّ خمس را بپردازند، به همين جهت ناچارند دستگردان كنند، تا پس از تمكّن پرداخت كنند. آيا بعد از دستگردان ميّت برى  ءالذمه مى   شود و از عذاب الهى خلاص خواهد شد؟

پاسخ: ان شاءاللّه   برى  ء الذّمه مى   شود.

خمس تركه ميتى كه خمس و زكات بدهكار است

سؤال: شخصى از دنيا رفته و مقدارى خمس و زكات بدهكار است و تركه   ى او براى اداى هر دو كافى نيست، وظيفه چيست؟

پاسخ: اگر عين مال متعلق زكات يا خمس باقى است، بايد همان زكات يا خمس را بدهد و اگر عين آن مال از بين رفته تركه   ى او بر آن زكات و خمس بالنّسبه توزيع مى   شود.

خمس تركه ميتى كه خمس و دين بدهكار است

سؤال:  شخصى فوت كرده و مقدارى دين (بدهى) و مقدارى خمس بدهكار است و تركه  ى او براى اداى هر دو كافى نيست، وظيفه چيست؟

پاسخ: اگر عين متعلّق خمس موجود است مقدار خمس كم نمى  شود و اگر به ذمه   ى اوست توزيع مى   شود.

ميّتى كه عمدا خمس نمى   داده

سؤال: كسى كه فوت كرده و عمدا خمس نمى  داده است. آيا ورثه نسبت به پرداخت خمس اموال وى وظيفه دارند؟

 پاسخ: بايد ورثه، خمس اموال او را بدهند، چه عين مال موجود باشد يا خمس به ذمّه   اش آمده باشد. اگرچه در معاملات خود او در زمان حيات، حتى هبه   اش بعيد نيست كه خمس بر طرف معامله   اش واجب نباشد، مانند معاملات با مستحلّ خمس.

خمس ديه

سؤال: آيا خمس به ديه   اى كه به ولىّ يا شخص داده مى   شود تعلّق مى   گيرد؟

پاسخ: ديه   اى كه به وارث داده مى   شود حكم ارث را دارد كه خمس ندارد و ديه ى اطراف كه به شخص داده مى   شود، بنابر احتياط واجب زايد بر مؤونه خمس دارد.