مسائل متفرقه وقف

1- اهمیت وقف

سؤال: با عنایت به جایگاه مهمّ مراکز آموزش عالى و پژوهشى در دنیاى امروز در راستاى ایفاى رسالت تعلیم و تربیت و با توجّه به نیاز مبرم این مراکز به کمکهاى مردمى و نظر به اهمیّت سنّت حسنه وقف استدعا دارد نظر شریف را نسبت به وقف، براى بهره مندى این مراکز مرقوم فرمایید.

 پاسخ:وقف یکى از سنّتهاى مهمّ اسلامى است که از زمان پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)وجود داشته و در اعصار ائمّه معصومین(علیهم السلام) مورد توجّه بوده و تأکیدهاى فراوانى نسبت به آن در روایات اسلامى آمده است و در طول تاریخ کارهاى مهمّى به وسیله موقوفات انجام شده و بسیارى از مراکز علمى، درمانى و مدارس دینى وکارهاى خیر اجتماعى از این طریق انجام گرفته است و مسلمانان جهان از برکات موقوفات، بهره فراوان گرفته و مى گیرند. در حدیثى ازامام صادق(علیه السلام)مى خوانیم: کسى از حضرتش پرسید چه چیز بعد از مرگ انسان ممکن است به او برسد؟ فرمود: سنّت نیکویى در میان مردم بگذارد هر کسى که به آن عمل کند اجر و پاداشش براى او خواهد بود بى آن که از اجر و پاداش عمل کنندگان به آن سنّت کاسته شود، دیگر این که صدقه جاریه (موقوفه)اى از خودش به یادگار بگذارد که آثار و برکاتش ادامه داشته باشد و این صدقات جاریه، مایه نجات او درعالم دیگر خواهد بود.درست است که سوء استفاده بعضى از افراد ناآگاه و بى ایمان از موقوفات چهره آن را در نظر بعضى دگرگون ساخته، ولى ما نباید اجازه بدهیم که این سنّت بزرگ و پربرکت اسلامى که در طول تاریخ هزاران هزار فایده و نتیجه مهم داشته است به خاطر سوء استفاده بعضى از نااهلان به دست فراموشى سپرده شود، بلکه باید جلوى سوء استفاده ها را گرفت و این امر کاملا ممکن است، عمران وآبادى بسیارى از مساجد، مدارس، مراکز علمى و مخصوصاً حرمهاى مقدّسه ائمّه اطهار(علیهم السلام) از برکت همین موقوفات است. امروز باید به این سنّت حسنه اسلامى اهمیّت بیشتر داد مخصوصاً براى مراکز علمى وفرهنگى از آن استفاده کرد و به یقین هر دانشمندى از چنین مراکزى برخیزد و هر خدمتى انجام دهد، بانیان موقوفه هاى مربوط به آن دراین جهان و جهان دیگر از آن بهره مند خواهند شد، خداوند همه را به احیاى سنّت هاى راستین اسلامى موفّق دارد.

2- راههای ثبوت وقف

سؤال: وقف از چه راههایى ثابت مى شود؟

پاسخ: اثبات وقف بودن یا از طریق علم و شهرت در محل است و یا بیّنه شرعیّه (دو شاهد عادل) و تنها با ادّعا و حتّى وقف نامه هاى مشکوک چیزى ثابت نمى شود، مگر آن که وقف نامه مورد اعتماد باشد.

3- احداث مغازه در زمین امامزاده و اجاره آن

سؤال: دو نفر از مؤمنین که کارهاى روزمرّه و متداول مسجد و امامزاده اسماعیل جهرم را سر و سامان مى دهند با پول خود اقدام به ساختن دو باب مغازه در گوشه اى از قبرستان متروکه امامزاده کرده اند، آن گاه آن دو مغازه را به عنوان اجاره به مدّت بیست سال در اختیار هیأت مدیره شرکت تعاونى محل قرار داده اند و مال الاجاره آن را براى مصارف مسجد و امامزاده در نظر گرفته اند اکنون با توجّه به این که مسجد و امامزاده متولّى شرعى ندارد و وقف نامه اى هم موجود نیست به پرسشهاى زیر پاسخ دهید:

الف) آیا ساختن مغازه و به خصوص اجاره آن نیاز به اذن فقیه جامع الشرایط داشته است؟

ب) آیا اجاره انجام گرفته شرعاً معتبر است؟

ج) در صورت بطلان اجاره آیا تخلیّه آن مغازه توسط متصدّیان شرکت تعاونى و واگذارى آن به هیأت امناى مسجد جهت استفاده کارهاى لازم از قبیل انبار، دفتر واجب است؟

د) آیا براى تخلیه آنها، متصدّیان شرکت تعاونى حقّ دریافت وجوهى اعمّ از مقدار پرداخت شده و یا اضافه بر آن و یا مبالغى که جهت گرفتن امتیاز آب و برق و یا تعمیر مصرف کرده اند را دارند؟

پاسخ: الف) البتّه نیاز به اذن دارد و چنانچه زمین مزبور متروکه بوده، آن ساختمان را فعلا اجازه مى دهیم و اجاره دادن در صورتى مجاز است که ساختمان مزبور مورد احتیاج براى کارهاى مسجد و امامزاده نباشد و مال الاجاره براى امامزاده و مسجد مصرف شود.

ب) اگر اجاره عادلانه باشد و محلّ مزبور مورد نیاز مسجد و امامزاده نباشد صحیح است.

ج) از جواب بالا معلوم شد.

د) آنها فقط مى توانند هزینه هایى را که در آن جا داشته اند بگیرند نه بیشتر.

4- ایقاع بودن وقف

سؤال: وقف عقد است یا ایقاع؟

 پاسخ:وقف ایقاع است.

5- وقف پول

سؤال: نظر معظم له در خصوص وقف پول چیست؟

پاسخ: وقف پول اشکال دارد.

6- وقف سهام و اوراق بهادار

سؤال: آیا سهام بورس و اوراق بهادار قابل وقف هستند؟

پاسخ: آری، قابل وقف هستند.