آیا کشتن حیوانات به صورت مطلق آزاد است؟
(1) متقی هندی: نَهى رسول اللّه (صلى الله علیه و آله و سلّم) عن قَتلِ کُلِ ذی رُوحٍ إلّا أنْ یُؤذی؛
کنزالعمال/39981
رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلّم) از کشتن هر جاندارى نهى فرمود، مگر آن که آزار و آسیب برساند.
(2) قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلّم): لَو غُفِرَ لَکُم ما تَأتونَ إلى البَهائِم لَغُفِرَلَکُم کَثیرا؛
کنز العمّال/ 24973
اگر ستمى که به حیوانات مى کنید بر شما بخشیده شود، بسیارى از گناهان شما بخشوده شده است .
(3) قال رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلّم): لَعنَ اللّه ُ مَن مَثَّلَ بالحَیوانِ؛
کنز العمّال/ 24971
لعنت خدا بر کسى که حیوانى را مُثْله کند.
(4) عن امیرالمومنین (علیه السلام): سمعت رسول الله (صلى الله علیه و آله و سلّم) یقول: ایاکم والمثله ولو بالکلب العقور؛
پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلّم) مى فرمود: مبادا چیزى را ـ گرچه سگ هار باشد ـ مثله کنید.
نهج البلاغه، باب رسائل امیرالمؤمنین(ع)/422
(5) قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلّم): لا تَـضْـرِبـوا الدَّوابَّ على وُجوهِها ؛ فإنَّها تُسَبِّحُ بحَمْدِ اللّه؛
به صورت حیوانات نزنید؛ زیرا آنها حمد و تسبیح خدا مىگویند.
الکافی : 6 / 538 / 4، الخصال: 618 / 10 منتخب میزان الحکمة : 170
حیوانی که سبب بخشش گناهان یک بدکاره شد
در روایاتی از سوی رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلّم) نقل شده است: غُـفِرَ لامْرأةٍ مُومِسَةٍ مرَّتْ بکلبٍ على رأسِ رَکِیٍّ یَلْهَثُ کادَ یَقْتُلُهُ العَطَشُ، فنَزَعَتْ خُفَّها فأوْثَقَتْهُ بخِمارِها فنَزَعَتْ لَهُ مِن الماءِ ، فغُفِرَ لَها بذلکَ؛ زنى بدکاره سگى را دید که بر سرچاهى لهله مىزند و کم مانده است از تشنگى بمیرد. او کفش خود را در آورد و آن را به روسرى خود بست و براى آن سگ از چاه آب کشید؛ پس خداوند گناهان او را به سبب این کار آمرزید.
(کنز العمّال: 43116 منتخب میزان الحکمة: 170)
مشابه این حدیث در خصوص کسی که حیوانات را آزار داده است از امام ششم نیز نقل شده است.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: إنّ امـرأة عُـذِّبَتْ فی هِرّةٍ رَبَطتْها حتّى ماتَتْ عَطَشا ؛ زنى به سبب آن که گربه اى را بسته بود، تا از تشنگى مُرد، به عذاب گرفتار آمد.
پیامبری که به حیوانات هم سلام می کرد
راوندى از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است: أتى رجل النبى (صلى الله علیه و آله و سلّم) فسلّم علیه، فقال النبى (صلى الله علیه و آله و سلّم): وعلیکم السلام. فقال الرجل: یا رسول الله! انما انا وحدى! فقال (صلى الله علیه و آله و سلّم): علیک وعلى فرسک؛ مردى خدمت پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلّم) رسید به حضرت سلام کرد. پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلّم) [به صیغه جمع] فرمود: وعلیکم السلام. آن مرد عرض کرد: اى رسول خدا! من یک نفر بیش نیستم! حضرت فرمود: بر تو و اسبت سلام کردم.
(النوادر/ 41-42)
حیواناتی که از انسان به خدا شکایت می کنند
پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلّم)، طی حدیثی در خصوص قیامت فرمود: ما مِن دابَّةٍ طائرٍ ولا غَیرِهِ یُقتَلُ بغَیرِ الحقِّ إلاّ ستُخاصِمُهُ یَومَ القِیامَةِ؛ هر حیوانى - پرنده یا جز آن - کـه بـه ناحـقّ کشته شود در روز قیامت از قاتل خود شکایت خواهد کرد.
(کنز العمّال : 39968 منتخب میزان الحکمة: 170)
هم ایشان ضمن نهی از کشتن بی دلیل حیوانات فرمودند: مَن قَتلَ عُصْفورا عَبَثا عَجَّ إلى اللّه یَومَ القِیامَةِ مِنهُ، یقولُ: یا رَبِّ، إنّ فُلانا قَتلَنی عَبَثا ولَم یَقتُلْنی لِمَنفَعَةٍ؛ هرکس گنجشکى را بى سبب بکشد آن گنجشک در روز قیامت از او به درگاه خدا بنالد و بگوید: پروردگار من ! فلانى مرا نه براى استفاده، که بىسبب کشت.
(کنز العمّال/ 39971 منتخب میزان الحکمة/ 170)
حیوانات، واجب النفقه هستند
اما فقه اسلامی در زمینه حقوق حیوانات چه می گوید؟ به گفته فقیهان، اگر پیش شخصى، مقدارى آب براى نوشیدن باشد و او بترسد که اگر با آن وضو بگیرد، دچار تشنگى شود، بر او واجب است تیمم کند و آب را صرف وضو نکند.
صاحب جواهر، پس از نقل این فتوا، مى نویسد: وکذا الحیوان اذا کان کذلک وان کان کلبا؛ اگر به تشنگى حیوانى که خونش محترم است نیز بترسد، حکم همین است، گرچه آن حیوان، سگ باشد.
به نوشته صاحب جواهر، این فتواى فقیهان، مطلق است، به این معنى که مقید به زیان (زیان هلاک شدن حیوان) نیست. از این روى شمارى از فقیهان پسین، خرده گیرى کرده و گفته اند: مطلق از دست رفتن مال، رواکننده تیمم نیست، بلکه این امر، مقیّد به ضرر است و به همین سبب، هزینه کردن مال زیاد براى خریدنِ آب وضو، واجب شده است. ولى شمارى به این سخن پاسخ داده و گفته اند: افزون بر این که از بین رفتن حیوان به خاطر تشنگى، از نمونه ها و مصداقهاى تلف کردن و از بین بردن مال است، و در این مورد، میان کم یا زیاد مال، فرقى نیست. چارپایان از نفسهاى محترم و داراى جگرهاى گرم هستند و آزار آنها، به این صورت، حرام است، بلکه آنها واجب النفقه اند و آب دادن از موارد نفقه است.
صاحب مسالک، به روشنى گفته است: در این حکم فرق و ناسانى میان حیوان خود شخص و حیوان دیگرى نیست، گرچه او مى تواند قیمت آب را از صاحب حیوان دریافت کند.
صاحب شرایع در بحث دیات، مى نویسد: لوجنى على صائلة جان فان کان للدفع لم یضمن ولو کان لغیره ضمن؛ اگر شخصى بر حیوانى که به او هجوم کرده، جنایتى وارد کند، اگر براى دفاع از خود بوده، ضامن نیست و اگر براى غیر دفاع بوده، ضامن است.
محقق حلّى نیز در همین باره مى نویسد: لوقال المالک لاتعلفها او لاتسقطها لم یجز القبول بل یجب علیه سقیها وعلفها؛ اگر مالک حیوان بگوید: به آن آب و علف نده، بر امانت گیرنده، پذیرش سخن او، روا نیست، بلکه بر او واجب است حیوان را آب و علف دهد.
حقوق حیوانات در حدی مورد اهتمام اسلام است که صاحب مسالک یکی از وظایف حاکم را تامین غذای حیوانات دانسته و مى نویسد: کرم ابریشم، با برگ توت زندگى مى کند; بنابر این بر مالک آن است که در اندازه کافى، این خوراک را برآورد و نگذارد نابود شود. و اگر برگ توت نایاب شد و مالک در فراهم آورى آن کوتاهى ورزید، حاکم، چیزى از مال او را مى فروشد و با پول آن، برگ مورد نیاز کرم را مى خرد.
دستور ترحم به حیوانات
در محاسن برقى مى خوانیم: عن ابى عبدالله (علیه السلام) عن ابیه (علیه السلام) انه کره اخصاء الدواب والتحریش بینهم؛ امام صادق (علیه السلام) مى فرماید: پدرش امام باقر (علیه السلام) عقیم سازى چارپایان و به جان هم انداختن آنها را ناپسند مى دانست.
شیخ در نهایه مى نویسد: لایجوز ذَبح شىء من الحیوان صبرا وهو أن یذبح شیئا وینظر الیه حیوان اخر. ولایجوز سلخ الذبیحة الاّ بعد بردها. فان سُلِختْ قبل ان تَبرد او سلخ شىء منها لم یحل اکله؛ سر بریدن حیوان در حالى که حیوان دیگر به او نگاه مى کند، روا نیست و پوست کندن حیوان روا نیست، مگر پس از این که سرد شود. بنابراین، اگر همه حیوان یا بخشى از آن را پیش از سرد شدن، پوست بکند، خوردن آن حلال نیست.
رحمت و عطوفت در اسلام به قدری دارای اهمیت است که صاحب جواهر در احکام ذبح مى نویسد: یکره أن یذبح بیده ما ربّاه من النعم؛ ناپسند است که انسان حیوانى را که خود پروریده، سر ببرد.
مدرک وى در این حکم، روایت زیر است: عن محمد بن فضیل، عن ابى الحسن الرضا (علیه السلام) قال: قلت له: کان عندى کبش سمنته لاضحیّ به فلما اخذته فاضجعته نظر الیّ فرحمته ورفقت له ثم انى ذبحته. قال: فقال: ما کنت احبّ لک ان تفعل! لاتربیّن شیئا من هذا ثم تذبحه!؛ محمد بن فضیل مى گوید: به امام رضا (علیه السلام) عرض کردم: من براى قربانى روز عید اضحى، برّه اى را پرورش دادم. چون او را گرفتم و خوابانیدم، نگاهى به من کرد، دلم برایش سوخت و با آن مدارا کردم، سپس سرش را بریدم. حضرت فرمود: دوست نداشتم چنین مى کردى. این گونه نباشد که حیوانى را پرورش دهى، سپس سرش را ببرى.
رفق با مخلوقات، احترام به خالق
در پایان باید این نکته را بیان کرد که گر چه انسان به عنوان خلیفه الهی برگزیده شده و به اذن خداوند دارای قدرت تصرف در بسیاری از مخلوقات دیگر را دارد اما نباید فراموش کرد که همگی مخلوق خداوند هستیم و ذات باری تعالی همانقدر که نسبت به انسان ها رئوف و مهربان است نسبت به سایر مخلوقات نیز همین رحمت واسعه را دارد و بی رحمی و قساوت در مورد طبیعت و جانداران دیگر طبق روایات زمینه ساز دوری انسان از رحمت الهی و گرفتاری در غضب الرحمن خواهد شد.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
