متفرقه خمس

حساب سال خمسی

سؤال: علما مى گویند انسان باید حساب سال داشته باشد، اگر کسى درآمد او کمتر از مخارجش باشد باز هم واجب است حساب سال داشته باشد؟

پاسخ:منظور علما نیز کسى است که درآمد اضافى و پس انداز داشته باشد نه کسى که درآمد اضافى و پس اندازى نداشته باشد.

رابطه مالیات و خمس

سؤال: آیا مردم مى توانند مالیاتى که به دولت اسلامى پرداخت مى نمایند را بابت خمس حساب نمایند؟

پاسخ:مالیات شبیه سایر هزینه هاست و جزء هزینه سال محسوب مى شود و بابت خمس محسوب نمى شود.

شریکی که خمس نمی دهد

سؤال: حقیر در خرید و فروش عمده سبزى و باربرى با یک ماشین با چند نفر شریک هستم یکى از آنها برادرم هست که در پرداخت خمس کوتاهى مى کند ایشان تصمیم به این کار دارد حتّى یک بارهم انجام داده ولى فعلا چند سال است که خمس نداده است موقعیّت ما هم طورى است که کنار زدن او از شراکت نه از نظر فامیلى و نه از نظر وضع شغلى در محل به صلاح ما نیست تکلیف من چیست؟

پاسخ:ما به شما اجازه مى دهیم که خمس خود را بدهید و نسبت به سهم خود تصرّف کنید و سعى کنید برادرتان را نیز امر به معروف کنید.

سیادت از طریق مادر

سؤال: آیا سیادت از طریق مادر به فرزندان او منتقل مى شود؟

پاسخ:بعضى از احکام سیادت از جمله گرفتن خمس منتقل نمى شود و سبب آن در کتب فقهیّه بیان شده است.

پرداخت خمس به غیر مرجع تقلید خود

سؤال: آیا لازم است که هر مقلّدى خمس اموالش را به مرجع تقلید خودش بدهد؟

پاسخ:اعطاى خمس به مرجع مقلّد در صورتى لازم است که معلوم نباشد مجتهدین دیگر در همان مصارفى که مرجع مقلّد لازم مى داند مصرف مى کنند و نیز در صورتى که مرجع به عنوان حکم حاکم از مقلّدین خود خمس را طلب کند، لازم است. در غیر این دو صورت مى توان به نظر مجتهدین دیگر مصرف کرد.

میت مدیونی که خمس هم بدهکار است

سؤال: اگر میّتى مدیون باشد و خمس نیز بدهکار باشد و ترکه، وافى به هر دو نباشد ورثه کدام را مقدّم کنند؟

پاسخ:هرگاه مالى که به آن خمس تعلّق گرفته موجود باشد باید خمس را مقدم بدارند و اگر آن مال موجود نیست احتیاط آن است که حق الناس را بر حق الله مقدم کنند.

تفکیک اموال مخمس با غیر مخمس

سؤال: آیا صِرف نیّت باعث جداسازى اموال و پولهایى که خمس آنها داده شده از غیر آنها مى شود؟ به هرحال راه جداسازى چیست؟ مخصوصاً اگر در صندوقى یا بانکى باشد.

پاسخ:احتیاجی به جداسازی نیست ، در آخر سال مجموع موجودی را حساب می کنند و معادل آنچه تخمیس شده را از آن کم می کنند ، باقیمانده خمس دارد .

استفاده از اموال کسانی که خمس نمی دهند

سؤال: کسى که حساب سالانه جهت تعیین خمس قرار داده باشد وبه منازل کسانى که وجوه شرعى خود را نمى پردازند به میهمانى برود و از غذاى آنها استفاده کند یا با آب منزل آنها وضو بگیرد و در منزل آنها نماز به جا آورد چه صورتى دارد؟

پاسخ:هرگاه یقین داشته باشد که مال خمس درآن خانه یا غذا وجود دارد تصرّف در آن جایز نیست مگر این که از حاکم شرع اجازه بگیرد.

عُشریّه دراویش

سؤال: آیاپرداخت عُشریّه، ریشه اسلامى دارد کفایت از خمس مى کند؟

پاسخ:عُشریّه دراویش، ریشه اسلامى ندارد و عشریّه در اسلام فقط مربوط به زکات غلاّت چهارگانه است به شرط این که با آب باران و قنات و مانند آن آبیارى شود.

خمس برای فرزندی که در خانه پدری زندگی می کند

سؤال: آیا کسى که در خانه پدرى زندگى مى کند باید خمس بدهد؟

پاسخ:اگر درآمد اضافى دارد باید خمس بدهد.

خمس مبالغی که از داماد گرفته شده

سؤال: در بین مردم و شیعیان افغانستان مرسوم است که در ازدواج علاوه بر مهریّه، پدر دختر مبلغى پول از داماد مى گیرد آیا این پول حلال است و اگر سال بر آن بگذرد خمس دارد؟

پاسخ:اگر پول مزبور را به صورت شرط ضمن عقد جهت پدر قرار دهند حلال است و با گذشتن سال، خمس آن واجب مى شود.

پرداخت غیر نقدی خمس

سؤال: سلام علیکم

اگر بر کسی خمس واجب شود و پولی جهت پرداخت خمس نداشته باشد , آیا می تواند به اندازه مبلغی که باید خمس بدهد وسیله یا جنسی را بدهد؟

پاسخ:اشکالی ندارد

تصرف در وجوهات به عنوان قرض

سؤال: تصرّف در وجوه صدقه، کفّاره، زکات، خمس و مانند آن، به عنوان قرض و سپس برگرداندن آن چه صورت دارد؟ پولهایى که به عنوان امانت در نزد انسان است چطور؟

پاسخ:در صورتى که صاحب پول، آنها را به عنوان صدقه یا خمس جدا کرده، مى تواند در آنها تصرّف کند; ولى اگر کسى به عنوان امانت به آنها سپرده، حقّ تصرّف ندارند.

استفاده از اموال پدری که خمس نمی دهد

سؤال: پدرم اعتقاد چندانى به مسائل دینى ندارد، و فقط نماز و روزه را به جا مى آورد; آن هم کاملا سرسرى، امّا بقیّه تکالیف مانند خمس و زکات و مانند آن را رعایت نمى کند. نمى خواهم اموال ایشان در مسائل زندگى من داخل شود، امّا اصرار دارند که به من کمک کنند. لطفاً در این مورد به سؤالات زیر پاسخ دهید:

1ـ چه کار کنم؟ تکلیف غذا خوردن در آن جا چیست؟

2ـ مبلغى که تاکنون کمک کرده اند، مرا به ایشان زیاد وابسته کرده است. به نظر شما چه کارى در این شرایط مناسب است؟
3ـ عدم رعایت فروع دین، عدم اعتقاد عملى به اصول را نشان مى دهد. دوستى با ایشان من را نسبت به دین و حلال و حرام و واجبات بى تفاوت مى کند. چگونه مى توان این مطلب را به ایشان متذکّر شد به طورى که ناراحت نشود، و از طرف من نیز اتمام حجّت شده باشد. با توجّه به این که ایشان بسیار عاطفى هستند، و به کوچکترین انتقادات سازنده اى ناراحت مى شوند، و اشک مى ریزند؟

پاسخ:1:شما مى توانید از مال ایشان استفاده کنید، و خمسش را بپردازید.

2: وابستگى به پدر چیز مهمّى نیست. سعى کنید با اخلاق خوش و منطق مؤدّبانه، پدر را به راه راست بیاورید.

3: سعى کنید با تواضع و بردبارى و زبان خوش، تدریجاً در ایشان نفود کنید، و هرگز مأیوس نشوید. و تذکّرات در خلوت باشد، نه در جلوى مردم، و به صورت خیراندیشى باشد، نه به صورت انتقاد و خشونت و بدانید سهل انگارى در فروع، همیشه دلیل بر عدم ایمان به اصول نیست.

15- قلمرو مالیات و وجوه شرعیه

سؤال: در بعضى از محافل بحثى مطرح هست که آیا مالیات در نظام اسلامى (آن هم گاهى با در صد زیاد) جایگزین خمس و زکات مى شود؟ و در صورتى که جایگزین نمى شود، براى کسانى که خمس و زکات مى دهند، چاره اى اندیشیده شده تا مالیات کمترى (لا اقل به میزان خمس و زکاتِ پرداختى) بدهکار باشند؟ مخصوصاً با توجّه به این که در صدر اداره مالیات و اخذ وجوهات، فقیه جامع الشرایط نظارت و حضور دارد؟

پاسخ:مسأله مهمّ این است که مالیات نوعى هزینه کار اقتصادى است. یعنى کسى که فعّالیّت اقتصادى دارد، از جادّه ها استفاده مى کند، از امنیّت بهره مى گیرد، از رسانه هاى جمعى کمک مى گیرد، و از دیگر امکانات بهره مند مى گردد. اگر این امکانات نبود، کار اقتصادى ممکن نمى شد، یا بهره کمى داشت. بنابراین وظیفه دارد سهمى از هزینه هاى کارهاى عمومى دولت، که در انجام امور اقتصادى او مؤثّر است را بپردازد، و این یک امر طبیعى است. حال اگر بعد از پرداختن مالیات، چیز اضافه اى براى او باقى نماند، خمس به او تعلّق نمى گیرد، و اگر اضافه بماند 80 درصد آن مال خود اوست، و 20 درصد دیگر که خمس است در حال حاضر عمدتاً صرف مسائل فرهنگ اسلامى، و حفظ عقاید و ارزشها مى گردد، که سود آن عائد مردم مى شود. چون اگر حوزه ها نباشد، نسل آینده از اسلام دور و جدا مى گردد. بنابراین، اساساً نباید قلمرو مالیاتها را با وجوه شرعیّه مخلوط کرد.

اولویت در پرداخت دیون شرعیه و قرض

سؤال: هرگاه کسى بدهکار خمس یا زکات باشد، و قرض هم داشته باشد، بدهیهایى از بابت کفّاره و نذر و مانند آن نیز بر او واجب شده باشد، چنان چه نتواند همه آنها را بپردازد تکلیف چیست؟

پاسخ:هرگاه عین مالى که خمس یا زکات یا نذر به آن تعلّق گرفته موجود است، خمس و زکات و نذر مقدّم مى باشد، و اگر عین آن موجود نیست، حق النّاس اولویّت دارد.

تخمیس قسمتی از اموال برای کسی که عازم حج است

سؤال: کسى که حساب سال ندارد، و خمس نمى پردازد، آیا شرعاً مى تواند فقط مقدارى از اموال را مخمّس کند و به حج برود؟

پاسخ:این کار جایز است; ولى اگر مى خواهد از حج خود به طور کامل نتیجه بگیرد تمام اموال خود را پاک کند.

شک در پرداخت خمس

سؤال: آیا بر مالى که صاحبش شک دارد خمس آن را داده یا نه، خمس تعلّق مى گیرد؟

پاسخ:احتیاط آن است که خمس آن را بپردازد.

خمس لباسی که با پول مخمس خریداری شده

سؤال: اگر از پولی که خمس آن را داده ایم لباسی بخریم ولی از آن لباس در طول سال استفاده نکنیم باید یک بار دیگر خمس آن را بدهیم؟

پاسخ:در صورتی که مورد نیازتان نبوده و ترقی قیمت داشته باید خمس ترقی قیمت آن را بدهید.

قرض گرفتن از کسی که حساب خمسی ندارد

سؤال: اگر از کسی که می دانیم خمس نمی دهد و کلاً اهل پرداخت وجوهات شرعیه نیست، پولی به عنوان قرض الحسنه بگیریم و پس از استفاده از آن، و به طور مثال پس از چند ماه عین پول را به او بازگردانیم، آیا قرض گرفتن و استفاده ما از آن پول صحیح است؟

پاسخ:در صورتی که یقین نداشته باشید آنچه را به شما به عنوان قرضی داده مشمول خمس بوده اشکال ندارد.

استفاده طلاب از امکانات خانواده که خمس نمی دهند

سؤال: پدر و مادر یا اقوام طلبه ای خمس نمی دهند، آیا این طلبه می تواند از مال و غذای پدر و مادر و اقوام استفاده کند؟ (مثلا از جهت اینکه خودش از خمس شهریه می گیرد)

پاسخ:ما به شما اجازه می دهیم که از غذا و وسائل آنها استفاده کنید.

خمس فیش ثبت نامی حج عمره

سؤال: حضرت آیت الله من دانشجو هستم و امسال ان شاالله به سفر عمره مشرف می شوم. با توجه به اینکه از تاریخ ثبت نام من برای عمره ۳ سال می گذرد آیا خمس به این فیش تعلق می گیرد؟ و آیا به سود متعلقه هم خمس تعلق می گیرد؟

پاسخ:اگر از پولی که خمس آن داده شده و یا در بین سال جمع شده ثبت نام کرده اید خمس ندارد.

خمس فیش ثبت نامی حج تمتع

سؤال: درمورد ثبت نام حج تمتع، کسی که حج بر او واجب شده بعد از اینکه ثبت نام کرد باید چند سالی در نوبت بماند، آیا به این پول خمس تعلق می گیرد؟

پاسخ:اگر از پول مخمّس و یا پولی که در بین سال جمع شده ثبت نام کرده خمس ندارد.

خمس مبلغی که به عنوان گرو نزد خریدار مانده

سؤال: بنده برای خرید یک دستگاه تلویزیون چند روز قبل از موعد سال خمسی برای خرید به مغازه ای مراجعه نمودم و با توجه به موجود نبودن آن در مغازه و مشخص نبودن قیمت نهایی دستگاه (قیمت تقریبی مشخص است) مبلغی بابت پیش پرداخت به فروشنده پرداخت کردم و پرداخت مابقی مبلغ دستگاه به زمان تحویل موکول شد. آیا به مبلغ باقیمانده که بدهکارم و در حساب اینجانب در زمان سال خمسی باقیمانده است خمس تعلق می گیرد؟

پاسخ:آن مقدار که بدهکار هستید خمس ندارد.

خمس وسائلی که بلااستفاده مانده

سؤال: اگر با پولی که سال بر آن نگذشته چه زمانی که خمس آن پرداخت شده و چه زمانی که تخمیس نشده باشد، کالایی را خریداری نماییم (خواه وسیله و ابزار باشد یا منزل و غیره) و به مدت یک سال هم بلااستفاده مانده باشد، آیا خمس به آنها تعلق می گیرد؟

پاسخ:اگر از وسائل مورد نیاز است خمس ندارد.

خمس پولی که برای امور خیریه جمع شده

سؤال: پولی که برای صدقه و یا خرج در امور خیریه کنار گذاشته شده است ولی قبل از خرج کامل پول در امور مذکور یک سال از آن می گذرد، آیا به این پول خمس تعلق می گیرد؟

پاسخ:خمس آن را می تواند جزو صدقه حساب کند.

طلایی که در بانک به صورت گرو گذاشته شده

سؤال: اگر در بخش کارگشایی بانک مقداری طلا (همانگونه که معمول است طلا را به عنوان گرو می گذارند و با توجه به وزن طلا مقدار مشخصی پول از بانک می گیرند و پس از یک سال پول را با بهره مشخصی به بانک پس می دهند و طلایشان را پس می گیرند) به مدت یک سال گذاشته باشیم، آیا به این طلا که یک سال یا بیشتر در بانک مانده است خمس تعلق می گیرد؟

پاسخ:در صورتیکه طلا قبلاً جنبه زینتی خانواده را داشته خمس ندارد و اگر چیز اضافی بوده خمس دارد؛ در ضمن سود شما به بانک در صورتی صحیح است که تحت یکی از عقود شرعیه که در آیین نامه بانک ها آمده است قرار گیرد.

اموالی که از غیر مسلمانان گرفته شده

سؤال: اینجانب یک سری وسایل منزل را بدون پرداخت پول از افراد غیر مسلمان دریافت کرده ام. آیا استفاده از آنها صحیح است یا باید وجه آن را یا خمس آن را بپردازم؟ چگونه باید وجه آن را پرداخت کنم؟

پاسخ:در صورتیکه از غیر کفار حربی باشد باید وجه آن را بپردازید مگر اینکه آنها رضایت دهند، در اینصورت خمس ندارد ولی اگر از کفار حربی بگیرید احتیاط آن است که خمس آن را بپردازید.

تقدم حق الله بر حق الناس

سؤال: شخصی مرده است ولی مقداری پول از او بجا مانده است ولی بسیار کم است و بدهی به عنوان حق الناس دارد و زکات و خمس هم نداده است . حالا وراث این شخص ، اول باید کدام یک از موارد بالا را بدهند ؟

پاسخ:احتیاط آن است که حق الناس مقدم بر حق الله است .

چگونگی انتساب سادات به پیامبر

سؤال: افراد سید چگونه خود را اولاد پیامبر می نامند؟ مگر از آن زمان تاکنون با عقل جور در می آید که معلوم شود چه کسی از اولاد پیغمبر است؟ من نمی توانم این را قبول کنم، لطفاً راهنمایی کنید.

پاسخ:سادات به خاطر افتخاری که از طریق انتساب به پیامبر (صلی الله علیه و آله) داشتند سعی می کردند نسب و شجره نامه خود را حفظ کنند و نسل بعد از نسل به فرزندان خود برسانند و الان شجره نامه های زیادی از شجره سادات نزد علمای انساب است