هبه وهدیه

مراد از هبه و هدیه اى که خمس دارد

سؤال 177. این که فرموده اید هبه و بخشش (مثل هدیه و جایزه و...)، بنابر احتیاط خمس دارد آیا مراد هدیه و بخششى است که چیز کم و کوچکى به حساب نیاید یا این که فرق نمى کند، چه کم باشد چه زیاد؟ در صورت اوّل (که مراد هبه و هدیه زیاد و ارزشمند است) اگر هبه و هدیه اى که کم ارزش است به تدریج ارزشمند شود چه طور؟

پاسخ:فرق نمى کند، مگر سیره ى قطعیه بر خلاف آن باشد.

بخشش مال خمس نداده به همسر

سؤال 178. مردى مال متعلّق خمس را به زنش مى بخشد. تکلیف خمس آن مال چیست؟ کدام یک باید آن را بپردازد؟

پاسخ:اگر شرط نکرده که زن خمس آن را بدهد، ظاهر حال این است که مرد ضمان خمس را به ذمّه گرفته که از مال دیگر بپردازد، ولى اگر زن بداند که او خمس آن را نمى پردازد بر زن واجب است بدهد.

کادویى که نیاز ندارد

سؤال 179. اگر کادویى دریافت کرده که فعلاً به آن کادو نیاز ندارد؛ بلکه در آینده، مثلاً دو سال دیگر مورد احتیاج مى شود، آیا باید خمس این کادو را بدهد؟

پاسخ:در صورت نیاز خمس ندارد، اگر آن موقع نمى تواند تهیه کند.

هدیه هاى زیاد آمده

سؤال 180. به هدیه هایى که از چندین سال پیش تاکنون جهت تعویض منزل و تولّد و... دریافت کرده ایم که بیشتر شامل ظروف چینى و بلور است، آیا در صورت عدم استفاده در سال مالى، خمس تعلّق مى گیرد؟ و آیا مى توان به این نیّت که براى جهیزیه ى دختر یا وسایل زندگى پسر باشد کنار گذاشت؟

پاسخ:مى توان به آن نیّت تا قبل از گذشت سال کنار گذاشت.

کسى که مرجع او خمس هبه و هدیه را واجب نمى دانسته

سؤال 181. فردى مقلّد مرجع تقلیدى بوده است که قایل بوده هبه و هدیه خمس ندارد. وى با توجه به این فتوا، همین طور خمس هبه را نمى داده است. مرجع تقلید مذکور فوت مى کند. آیا پس از فوت وى، ذمّه مقلّد مذکور به خمس مشغول است؟

پاسخ:اشتغال ذمه به خمس ندارد ولى در صورت بقاى عین آن و رجوع به مرجعى که قایل به خمس است، به وظیفه ى فعلیه عمل مى کند.

دستبندى که براى هدیه جلوتر خریده مى شود

سؤال 182. مادر شخصى دستبند طلا به نام او خریده که هنگام ازدواج به همسرش هدیه دهد، آیا پس از گذشت سال، خمس آن واجب مى شود؟

پاسخ:اگر سال هاى طولانى طول نکشد، خمس ندارد.

مبلغ پرداختى بنیاد شهید به خانواده شهدا

سؤال 183. آیا مبلغ پرداختى بنیاد شهید به خانواده شهدا هدیه محسوب مى شود یا درآمد و آیا خمس دارد؟

پاسخ:هدیه محسوب مى شود و در زاید بر مؤونه على الاحوط خمس دارد.

هدیه از راه حرام

سؤال 184. اگر هدیه از راه حرام باشد یا قبلاً به آن خمس تعلق گرفته باشد، حکمش چیست؟

پاسخ:هدیه گیرنده نباید آن را بگیرد مگر این که مال حرام را به صاحبش برساند و خمس مال متعلق خمس را بپردازد.
 

خرید هدیه براى بعد از سال خمسى

سؤال 185. اگر اوّل سال خمسى شخصى، اوّل فروردین باشد و در اسفند اجناسى خریدارى کند تا ایّام عید به بستگانش هدیه بدهد، آیا به این اجناس خمس تعلّق مى گیرد؟

پاسخ:اگر نمى تواند، آن مقدار را از ارباح سال آینده بدهد و راهش این است که ـ مثل جهیزیه و فیش حجّ ـ ، آن ها را از قبل تحصیل کند خمس ندارد، ولى اگر در آن مورد مصرف نشد، باید خمس همه را بدهد.

پارچه خریدارى شده براى همسر

سؤال 186. آیا به پارچه اى که شوهر جهت تهیه لباس براى همسرش خریدارى مى کند و سال بر آن مى گذرد، خمس تعلّق مى گیرد؟ در صورتى که پاسخ مثبت باشد، چه کسى باید خمس را بدهد؟

پاسخ:اگر جهت نیاز بالفعل خریدارى شده و مانعى از دوخت آن پیش آمده، خمس ندارد و در صورت تعلق خمس، مالک باید خمس آن را بدهد.

خمس پولى که به همسر بخشیده شده

سؤال 187. خانمى منزلش را مى فروشد و پول آن را به شوهرش هبه مى کند. آیا به این هبه خمس تعلّق مى گیرد؟

پاسخ:اگر از سابق متعلق خمس نبوده و این هبه زاید بر شأن او نباشد، خمس ندارد.

خمس سود مالى که هبه است

سؤال 188. مقدارى پول به من بخشیده شده و هدیه شده است و آن ها را در بانک گذاشته ام و هر سال مقدارى سود مشروع به آن ها تعلّق گرفته است، آیا خمس این سودها را باید بپردازم یا این سود هم مثل اصل پول هدیه شده، خمس ندارد؟

پاسخ:سود آن پول، خمس دارد؛ همان گونه که اصل آن پول هم که هدیه است، بنابر احتیاط واجب خمس دارد.

ملاک شأنیت در هدیه دادن

سؤال 189. کسى قبل از رسیدن سال خمسى اش براى فرزندان زیر یازده ساله اش خانه اى تهیه کرده و به آن ها هدیه کرده است مى فرمایند اگر شرایط شغلى و شأنى این فرد مناسب با تهیه خانه براى فرزندان زیر یازده سال نباشد، لازم است خمس قیمت فعلى ساختمان را بپردازد یا اگر نمى تواند دستگردان کرده و به تدریج بپردازد. حال سؤال بنده این است ملاک شأنیت چیست؟ مثالى بزنید براى کسى که شأنیت تهیه خانه براى فرزندان زیر یازده سال خود را دارد تا مسأله روشن شود؟

پاسخ:ملاک شأنیت، خود آن شخص و شأنیت خانوادگى او است.

هبه کردن چیزى که متعلّق خمس است

سؤال 190. اگر کسى چیزى که متعلّق خمس است به دیگرى ببخشد، آیا بر شخص گیرنده واجب است خمس آن را بپردازد؟

پاسخ:بله، واجب است اگر دهنده از مال دیگر نمى پردازد.

خمس هدیه از طرف کسى که قائل به وجوب خمس هدیه نیست

سؤال 191. چنان که فردى چیزى را به دیگرى داده و چون هدیه دهنده مقلّد کسى است که در هدیه و بخشش قائل به خمس نیست، علم وجود دارد که خمس آن پرداخت نشده است. آیا ملک گیرنده مى شود و آیا وى باید خمس آن را بدهد؟

پاسخ:باید بدهد، بنابر احوط.

پول هایى که پدر به فرزند مى پردازد

سؤال 192. آیا پول و خوراک و پوشاکى که پدر به فرزند خود به عنوان کمک هزینه ى تحصیلى یا هر عنوان دیگر مى دهد خمس دارد یا خیر؟

پاسخ:احکام هبه را دارد که در زاید بر مؤونه خمس دارد، على الاحوط.

خمس هدیه اى که به طفل داده مى شود

سؤال 193. اگر ولىّ طفل مقلد مجتهدى باشد که خمس هدیه را واجب نمى داند، آیا پرداخت خمس هدیه اى که به بچه مى دهند بر ولىّ واجب است؟

پاسخ:خیر، واجب نیست