احکام سجده سهو-سجده سهو

مسأله 1236- براي سه چيز1 بعد از سلام نماز، انسان بايد دو سجده سهو به دستوري كه بعداً گفته مي شود بجا آورد: اول : آن كه در بين نماز، سهواً حرف بزند. دوم: آن كه يك سجده را فراموش كند. سوم: آن كه در نماز چهار ركعتي بعد از سجده دوم شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت2 و در دو مورد 3 هم احتياط واجب آن است كه سجده سهو بنمايد: اول در جايي كه نبايد نماز را سلام دهد مثلاً در ركعتهاي اول سهواً سلام بدهد. دوم: آن كه تشهد را فراموش كند4.

1- اراكي: شش چيز...

بهجت: پنج چيز...

2- اراكي: [و] چهارم: در جايي كه نبايد نماز را سلام دهد مثلاً در ركعت اول سهواً سلام دهد. پنجم: آن كه تشهد را فراموش كند. ششم: در جايي كه بايد بنشيند ، اشتباهاً بايستد و يا در جايي كه بايد بايستد اشتباهاً بنشيند و بنابراحتياط واجب بايد براي هر چيزي كه در نماز زياد كند و يا كم كند و زماني يادش بيايد كه نتواند آن را بجا آورد، سجده سهو بجا آورد.

بهجت: ولي اگر قبل از تمام شدن سجده دوم شك كند، عمل به وظيفه اي كه قبلاً گفته شده، مي نمايد و بنابراحتياط، دو سجده سهو بجا مي آورد، و همچنين اگر در حال ايستاده شك كرد كه شش ركعت خوانده يا پنج ركعت، بدون ركوع مي نشيند و تشهد خوانده، سلام مي دهد و دو سجده سهو براي ايستادن بيجا و دو سجده ديگر براي شكي كه كرده بنابر احتياط انجام مي دهد. چهارم: جايي كه نبايد نماز را سلام دهد، مثلاً در ركعت اول ، سهواً سلام بدهد. پنجم: اگر سهواً چيزي از غير ركن را كم يا زياد كند، بنابراحتياط دو سجده سهو بجا مي آورد.

3- نوري: در سه مورد...

4- نوري: [و] سوم: در جايي كه بايد بايستد اشتباهاً بنشيند يا در جايي كه بايد بنشيند اشتباهاً بايستد.

*****

خوئي، ، زنجاني، فاضل: مسأله- براي پنج چيز بعد از سلام نماز، انسان بايد دو سجده سهو – به دستوري كه بعداً گفته مي شود – بجا آورد.

اول: آن كه در بين نماز، سهواً حرف بزند.

دوم: جايي كه نبايد سلام نماز را بدهد، مثلاً در ركعت اول سهواً سلام بدهد.

سوم: آن كه تشهد را فراموش كند.

چهارم: آن كه در نماز چهار ركعتي بعد از تمامي ذكر سجده دوم* شك کند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت..

پنجم: آن كه يك سجده را فراموش كند.يا اين كه (زنجاني: بنابر احتياط مستحبّ) در جايي كه بايد بايستد مثلاً موقع خواندن حمد و سوره اشتباهاً بنشيند و در موقعي كه بايد بنشيند؛ مثلاً موقع تشهد اشتباهاً بايستد. (خوئي: در اين سه صورت بنابر احتياط واجب بايد) دو سجده سهو بجا آورد . بلكه براي هر چيزي كه در نماز اشتباهاً كم يا زياد كند احتياط مستحبّ آن است كه دو سجده سهو بنمايد. و احكام اين چند صورت در مسائل آينده گفته مي شود.

* فاضل: بعد از سجده دوم...

. زنجاني: چهارم: آن كه در نماز چهار ركعتي شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت، به تفصيلي كه در صورت چهارم مسأله [1199] گذشت...

. فاضل: [و] احتياط مستحبّ اين است كه براي قيام و يا جلوس زايد بلكه براي هر زيادي يا نقص سجده سهو بجا آورد.

گلپایگانی، صافی،مظاهری: مسأله- برای پنج چیز بعد از سلام نماز ، انسان باید دو سجده سهو -به دستوری که بعدا گفته می شود – بجا آورد .

اول: آنکه در بین نماز سهوا حرف بزند.

دوم: جایی که نباید سلام نماز را بدهد.مثلا در رکعت اول سهوا سلام بدهد.

سوم: آن كه يك سجده را فراموش كند.

چهارم: آن كه تشهد را فراموش كند.

پنجم: آن كه در نماز چهار ركعتي بعد از سجده دوم شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت .و اگر در جايي كه بايد بايستد مثلاً موقع خواندن حمد و سوره اشتباهاً بنشيند يا در جايي كه بايد بنشيند مثلاً موقع خواندن تشهد اشتباهاً بايستد ، بنابراحتياط واجب، بايد دو سجده سهو بجا آورد بلكه براي هر چيزي كه در نماز اشتباهاً كم يا زیاد كند احتياط مستحبّ آن است كه دو سجده سهو بنمايد، و احكام اين چند صورت در مسائل آينده گفته مي شود.

.مظاهری: [پایان مسأله].

سيستاني: مسأله- در دو مورد بعد از سلام نماز انسان بايد دو سجده سهو به دستوري كه بعداً گفته مي شود بجا آورد،

اول : آن كه تشهد را فراموش كند.

دوم: آن كه در نماز چهار ركعتي بعد از داخل شدن در سجده دوم شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت يا شك كند كه چهار ركعت خوانده يا شش ركعت همچنان كه درمورد چهارم از شكهاي صحيح گذشت.

و در سه مورد بنابر احتياط واجب سجده سهو لازم است.

اول: آنكه اجمالاً بداند كه در نماز چيزي را اشتباهاً كم يا زياد كرده و نماز هم محكوم به صحت باشد. دوم: آن كه در بين نماز ، سهواً حرف بزند.

سوم: در جايي كه نبايد سلام نماز رابدهد، مثلاً در ركعت اول سهواً سلام بدهد.و احتياط مستحبّ آن است كه اگر يك سجده را فراموش كند يا اينكه در جايي كه بايد بايستد مثلاً در موقع خواندن حمد و سوره اشتباه بنشيند، و در موقعي كه بايد بنشيند مثلاً موقع تشهد، اشتباهاً بايستد، دو سجده سهو بجا آورد، بلكه براي هر چيزي كه در نماز اشتباهاً كم يا زياد كند، دو سجده سهو بنمايد و احكام اين چند صورت در مسائل آينده گفته مي شود.

تبريزي:مسأله- برای پنج چیز بعد از سلام نماز انسان باید دو سجده سهو به دستوری که بعدا گفته می شود بجا آورد.

اول: آنکه در بین نماز سهوا حرف بزند.

دوم: جایی که نباید سلام نماز را بدهد مثلا در رکعت اول سهوا سلام بدهد.

سوم: آنکه تشهد را فراموش کند.

چهارم: آنکه در نماز چهاررکعتی بعد از تمامی ذکر سجده دوم شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت.

پنجم: انکه یک سجده را فراموش کند یا اين كه در جايي كه بايد بایستد مثلا موقع خواندن حمد و سوره اشتباها بنشیند یا در جایی که باید بنشیند مثلاً موقع خواندن تشهد اشتباهاً بايستد در همه اين صور بنابر احتياط واجب بايد دو سجده سهو بجا آورد و در غير اينها براي هر چيزي كه در نماز اشتباهاً كم يا زياد كند احتياط مستحبّ آن است كه دو سجده سهو بنمايد، و احكام اين چند صورت در مسائلي گفته مي شود.

وحید: مسأله- برای پنج چیز بعد از سلام نماز باید دو سجده سهو به دستوری که می آید بجا آورد:

اول: آنکه در بین نماز سهوا حرف بزند

دوم: آنکه تشهد را فراموش کند؛

سوم: انکه در نماز چهاررکعتی بعد از تمام شدن ذکر واجب سجده دوم، شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت، و هم چنین در شک بین پنج و شش در حال ایستاده چنانچه در صورت چهارم و نهم مسأله [1199] گذشت.

چهارم: آنکه بنابراحتیاط واجب، جایی که نباید سلام نماز را بدهد –مثلا در رکعت اول- سهوا سلام بدهد.

پنجم: آنکه بنابراحتیاط واجب یک سجده را فراموش کند، و هم چنین برای هر چیزی که در نماز اشتباها کم یا زیاد کند و احتیاط مستحب آن است که برای ایستادن در جایی که باید بنشیند یا نشستن در جایی که باید بایستد دو سجده سهو بجا آورد.

مكارم: مسأله- براي چند چيز بنابراحتياط واجب بايد بعد از نماز دو سجده سهو به دستوري كه گفته مي شود بجا آورد:

1- كلام بيجا، يعني سهواً به گمان اين كه نماز تمام شده حرف بزند.

2- سلام بيجا، يعني مثلاً در ركعت دوم نماز چهار ركعتي سلام بدهد.

3- سجده فراموش شده.

4- تشهد فراموش شده،

5- بجاي ايستادن سهواً بنشيند ، يا به جاي نشستن برخيزد.

6- در شك ميان «چهار و پنج» بعد از سجده دوم واجب است نماز را تمام كند، بعداً دو سجده سهو بجا آورد، و براي كم يا زياد كردن غير اينها سجده سهو مستحبّ است.

سبحانی: مسأله- برای هفت چیز بعد از سلام نماز انسان باید دو سجده سهو به نحوی که بعدا گفته می شود بجا آورد:

اول: آنکه در بین نماز سهوا حرف بزند .

دوم: سلام بیجا مانند سلام در رکعت اول

سوم: آنکه یک سجده را فراموش کند

چهارم: تشهد را فراموش کند

پنجم: انکه در نماز چهار رکعتی بعد از سجده دوم شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت

ششم: ایستادن بیجا

هفتم: نشستن بیجا.

مسأله 1237-اگر انسان اشتباهاً يا به خيال اين كه نمازش تمام شده حرف بزند، بايد1 دو سجده سهو بجاآورد.

1- سيستاني: بنابراحتياط...

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1236، شماره1.

مسأله 1238-براي حرفي1 كه از آه كشيدن و سرفه پيدا مي شود، سجده سهو واجب نيست، ولي اگر مثلاً سهواً آخ يا آه بگويد، بايد سجده سهو نمايد.

اين مسأله در رساله آيات عظام بهجت ، مكارم و مظاهری نيست

1- خوئي، تبريزي، زنجاني، وحید: براي صدايي...

*****

سيستاني: مسأله- براي صدايي كه از سرفه كردن پيدا مي شود، سجده سهو واجب نيست، ولي اگر سهواً ناله بكند يا آه بكشد يا آه بگويد، بايد بنابراحتياط واجب سجده سهو نمايد.

مسأله 1239-اگر چيزي را كه غلط خوانده1 دوباره به طور صحيح بخواند، براي دوباره خواندن آن سجده سهو واجب نيست2.

1- خوئي، زنجاني، سيستاني: سهواً غلط خوانده...

2- بهجت: و همچنين اگر در بين نماز احتياط موجبات سجده سهو پيش بيايد، بنابرأظهر سجده سهو واجب نمي شود.

مسأله 1240- اگر در نماز سهواً مدتي 1 حرف بزند2 و تمام آنها يك مرتبه حساب شود3، دو سجده سهو بعد از سلام نماز كافي است4.

1- گلپايگاني، صافي: سهواً چند كلمه...

2- سيستاني: و همه آنها ناشي از يك اشتباه باشد دو سجده سهو بعد از سلام نماز كافي است.

3- خوئي، تبريزي، زنجاني، وحید: عرفاً يك مرتبه حساب شود...

4- فاضل: براي تمام آنها كافي است.

*****

مكارم: مسأله- اگر در نماز چند كلمه يا چند جمله بگويد به طوري كه از صورت نمازگزار خارج نشود و همه آنها يكي حساب شود، دو سجده سهو براي همه كافي است.

مسأله 1241- اگر سهواً تسبيحات اربعه را نگويد1 يا بيشتر يا كمتر از سه مرتبه بگويد2، احتياط مستحبّ آن است كه بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد3.

1- بهجت: يا كمتر از يك مرتبه بگويد، دو سجده سهو بجا مي آورد.

2- گلپايگاني، خوئي، تبريزي، صافي، زنجاني، سيستاني، وحید: اگر سهواً تسبيحات اربعه را نگويد (گلپايگاني، صافي: يا بيشتر از سه مرتبه بگويد)...

3- اراکی، سبحانی: وحید: بنابراحتیاط واجب باید بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد.

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1236 ، شماره 6.

*****

مظاهری: مسأله- اگر سهوا تسبیحات اربعه را نگوید یا بیشتر از سه مرتبه بگوید ، مستحب است که بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد.

مسأله 1242-اگر در جايي كه نبايد سلام نماز را بگويد سهواً بگويد :«السلام علينا و علي عبادالله الصالحين»1 يا بگويد:«السلام عليكم و رحمةالله و بركاته» بايد دو سجده سهو بنمايد2 ولي اگر اشتباهاً مقداري از اين دو سلام را بگويد: «السلام عليك أيها النبي و رحمة الله و بركاته»احتياط مستحب آن است كه دو سجده سهو بجا آورد3.

1- خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني: يا بگويد «السلام عليكم» ، اگر چه «ورحمة الله و بركاته» را نگفته باشد بايد (سيستاني: بنابراحتياط لازم) دو سجده سهو بنمايد، ولي اگر اشتباهاً بگويد: «السلام عليك أيّها النبيّ و رحمة الله و بركاته» احتياط مستحبّ آن است كه دو سجده سهو بجا آورد (سيستاني: ولي اگر دو حرف يا بيشتر از سلام را بگويد بنابراحتياط واجب بايد دو سجده سهو انجام دهد).

2- گلپايگاني، صافي: و همچنين اگر سهواً مقداري از اين دو سلام را بگويد بايد دو سجده سهو بنمايد ولي اگر سهواً بگويد : «السلام عليك أيها النبي و رحمة الله و بركاته» احتياط مستحبّ آن است كه دو سجده سهو بجا آورد.

وحید: بنا بر احتیاط واجب باید دو سجده سهو بجا آورد وهمچنین اگر اشتباها مقداری از این دو سلام را بگوید، ولی اگر اشتباها بگوید: «السلام علیک ایها النبی و رحمه الله و برکاته» احتیاط مستحب آن است که دو سجده سهو بجا آورد.

3- اراكي: بنابراحتياط واجب بايد دو سجده سهو بجا آورد.

فاضل، سبحانی: احتياط آن است كه دو سجده سهو بجا آورد.

بهجت: رجوع کنید به ذیل مسأله 1236.

*****

مكارم: مسأله- هرگاه اشتباهاً «السلام عليك أيها النبيّ و رحمةالله و بركاته» را بگويد سجده سهو واجب نيست، بلكه مستحبّ است ، ولي اگرمقداري از دو سلام ديگر را بگويد، احتياط واجب انجام سجده سهو است.

مظاهری: مسأله- اگر در جایی که نباید سلام نماز را بگوید سهوا بگوید: «السلام علیکم و رحمة الله و برکاته» باید دو سجده سهو بنماید ولی اگر اشتباها مقداری از این سلام را بگوید یا بگوید «السلام عليك أيها النبيّ و رحمةالله و بركاته» یا بگوید: «السلام علینا و علی عبادالله الصالحین» مستحب است که دو سجده سهو بجا آورد.

مسأله 1243-اگر در جايي كه نبايد سلام دهد اشتباهاً1 هر سه سلام را بگويد، دو سجده سهو كافي است2.

1- بهجت: به نيت سلام اشتباهاً...

2- اراكي: بنابراحتياط واجب بايد سه سجده سهو بجا بياورد.

مسأله 1244-اگر يك سجده يا تشهد را فراموش كند و پيش از ركوع ركعت بعد يادش بيايد1، بايد برگردد و بجا آورد2.

اين مسأله ، دررساله آيات عظام: مكارم و مظاهری نيست

1- بهجت: و يا گمان كند كه سجده را از ركعت پيش فراموش كرده است....

2- خوئي، گلپايگاني، تبريزي، سيستاني، صافي، زنجاني، وحید: و بعد از نماز ، بنابراحتياط واجب (سيستاني، زنجاني، وحید: بنابراحتياط مستحب) براي ايستادن بيجا دو سجده سهو بنمايد.

بهجت: و بعد از نماز، براي قيام بيجا احتياطاً دو سجده سهو بجا آورد و همچنين بنا براحوط دو سجده سهو ديگر براي زياد شدن قرائت يا تسبيحات – اگر آنها را خوانده باشد – بجا آورد.

فاضل: و سجده سهو براي زيادي ها كه انجام شده واجب نيست.

سبحانی: و برای ایستادن بیجا دو سجده سهو بجا آورد.

مسأله 1245- اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد كه يك سجده يا تشهد را از ركعت پيش فراموش كرده، بايد بعد از سلام نماز1 سجده يا تشهد را قضا نمايد و بعد از آن دو سجده سهو بجا آورد2.

اين مسأله در رساله آيت الله مكارم نيست

1- خوئي، تبريزي: بنابراحتياط...

2- بهجت: بايد بعد از سلام نماز بنابرأظهر سجده يا تشهد را قضا نمايد و بعد از آن براي تشهد فراموش شده ، دو سجده سهو و بنابراحتياط واجب براي يك سجده فراموش شده نيز دو سجده سهو بجا آورد.

سيستاني: بايد بعد از سلام نماز، سجده را قضا نمايد و براي تشهد دو سجده سهو بجا آورد.

*****

زنجاني: مسأله- اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد كه يك سجده را از ركعت پيش فراموش كرده، بايد بعد از سلام، سجده را قضا نموده . و دو سجده سهو نيز بجا آورد، و بنابراحتياط قضاي سجده را پيش از دو سجده سهو انجام دهد و اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد كه تشهد را از ركعت پيش فراموش كرده، بايد بعد از سلام نماز دو سجده سهو بجا آورد و قضاي تشهد به طور مستقل نمي باشد بلكه در ضمن سجده سهو انجام گرفته است.

.وحید: و بنابراحتیاط واجب دو سجده سهو بجا آورد، و اگر در رکوع یا بعد از آن یادش بیاید که تشهد را از رکعت پیش فراموش کرده، بنابراحتیاط مستحب تشهد را قضا نماید، و باید دو سجده سهو بجا آورد.

مسأله 1246- اگر سجده سهو را بعد از سلام نماز عمداً بجا نياورد، معصيت كرده1 و واجب است2 هر چه زودتر آن را انجام دهد3 و چنانچه سهواً بجا نياورد، هر وقت يادش آمد بايد 4 فوراً انجام دهد 5 و لازم نيست نماز را دوباره بخواند.

1- گلپايگاني، صافي: ولي نماز باطل نمي شود...

2- سيستاني: بنابراحتياط واجب...

3- مكارم: ولي نمازش باطل نيست . [پايان مسأله]

4- خوئي، تبريزي: بنابراحتياط...

5- گلپايگاني، صافي: [پايان مسأله]

مسأله 1247-اگر شك دارد كه سجده سهو1 بر او واجب شده يا نه لازم نيست بجا آورد.

1- خوئي، تبريزي ، سيستاني:اگر شك دارد مثلاً دو سجده سهو...

مسأله 1248-كسي كه شك دارد مثلاً دو سجده سهو بر او واجب شده يا چهار تا، اگر دو سجده بنمايد كافي است.

مسأله 1249-اگر بداند يكي از دو سجده سهو را بجا نياورده1 بايد دو سجده سهو بجا آورد و اگر بداند سهواً سه سجده كرده بايد دوباره دو سجده سهو بنمايد2.

اين مسأله در رساله آيات عظام مكارم و مظاهری نيست

1- خوئي، تبريزي، وحید: و تدارك ممكن نباشد...

بهجت: در محل تدارك مي كند و در غير محل بنابراحتياط واجب دو سجده سهو بجا آورد و اگر بداند سهواً سه سجده كرده، بنابراحتياط مستحبّ دوباره ، دو سجده سهو بنمايد.

2- خوئي، تبريزي، وحید: احتياط واجب آن است كه دوباره دو سجده سهو بنمايد.

سبحانی: احتیاط مستحب آن است که دوباره دو سجده سهو بنماید .

*****

گلپايگاني: مسأله- اگر بداند يكي از دو سجده سهو را بجا نياورده. و يا بداند سهواً سه سجده سهو كرده، بايد دوباره دو سجده سهو بنمايد.

. صافي: و تدارك آن ممكن نباشد...

. سيستاني: و تدارك آن به سبب فاصله زياد ممكن نباشد...

زنجاني: مسأله- بين دو سجده سهو نبايد زياد فاصله بيندازد ، به طوري كه عرفاً دو كار به شمار آيد، پس اگر عمداً يا سهواً بين دو سجده سهو فاصله زياد بيندازد، بايد دو سجده سهو از سر بگيرد و اگر عمداً يا سهواً سه سجده نيز انجام دهد، بايد دوباره سجده سهو بنمايد.

مسأئل اختصاصي

بهجت: مسأله 1017- اگر واجبي از واجبات سجده سهو را فراموش كرد، اگر محل آن نگذشته، آن را بجا آورد و اگر بعد از سلام فهميد، بنابراحتياط سجده سهو را اعاده كند.

بهجت: مسأله 1018- اگر در سجده سهو شك كرد كه دو سجده بجا آورده يا يك سجده، بنا را بر دو مي گذارد اگر چه قبل از تشهد باشد، و اگر شك كرد كه دو سجده بجا آورده يا سه سجده، بنا را بر دو مي گذارد و همچنين به شك در ذكر يا طمأنينه اعتنا نمي كند ، اگر چه قبل از سر برداشتن از سجده باشد، اما اگر شك كرد كه اصل سجده را بجا آورده يا نه، بايد بجا آورد.

سبحانی: قبل از مسأله 992- کسی که سجده سهو به عهده اش آمده و فراموش کرده تا وارد نماز شده، و در بین نماز متذکر شده اگر نماز فریضه است لازم است نماز را تمام کند و بعد از آن بلافاصله سجده را بجا آورد.