منافع کسب و کار

١ – خمس ارزش افزوده

سؤال: اگر حجم سرمایه ثابت باشد ولی قیمت آن بر اثر تورّم افزایش پیدا کند مثلاً موجودی فلان زرگر، ده کیلو طلا بوده و الآن هم همان اندازه است ولی قیمت طلا افزوده شده، آیا قیمت افزوده شده خمس دارد؟

جواب: آری خمس دارد و ارزش افزوده در عرف نوعی منفعت محسوب می شود و اين نوع افزايش قيمت در مباحث فقهی به عنوان "زيادة سوقية" معروف است.

٢ – تلاش برای فرار از پرداخت خمس!

سؤال: من و همسرم در سال گذشته با سختی و صرفه جویی فراوان و سه شیفت کار کردن از راه حلال مبلغ بیست میلیون تومان پول را پس انداز کردیم تا در آینده بتوانیم از طریق پس انداز این پول در بانک و سرمایه گذاری از آن استفاده کنیم (لازم به ذکر است که من معلولیت حرکتی دارم و نمی دانم تا چه سنی توانایی کار را خواهم داشت به این دلیل با همسرم تصمیم گرفتیم که این سرمایه را برای آینده جمع کنیم، شاید برای مداوا یا هزینه های جانبی زندگی صرف گردد) البته من با کمک پدرم چند سال قبل منزلی را خریداری کردم و خدا را شکر با کمک پدرم قرضی ندارم. حال سوالی که دارم این است که مقدار خمس این پول را چطور باید حساب کنم در حالی که اگر یک پنجم آن را بخواهم به عنوان خمس بدهم از نظر من مبلغ سنگینی خواهد بود (چهار میلیون تومان) زیرا این پول همان طور که گفته شد با سختی زیادی جمع شده است. لطفاً مرا راهنمایی کنید یا در صورت امکان راهی را پیشنهاد دهید تا از سنگینی این مبلغ کاسته شود.

جواب: پرداخت خمس بنابر روایات معصومین (علهیم السلام) کلید روزی شما و باعث افزایش روزی و برکت در زندگی است، خود را از این نعمت بزرگ الهی محروم نکنید!

٣ – خمس پس انداز

سؤال: شخصى مقدارى پس انداز دارد که حاصل وام، حقوق و اضافه کارى است آیا خمس دارد؟

جواب: آنچه وام بوده و اقساط آن را نپرداخته خمس ندارد و امّا آنچه به عنوان حقوق و اضافه کار گرفته یا وامى که اقساط آن را پرداخته خمس دارد.

٤ – خمس وسایل و تجهیزات پزشکی

سؤال: پزشکان براى معاینه بیمار نیاز به وسائل پزشکى دارند. حکم خمس این وسائل، در موارد ذیل چگونه است؟

الف) در صورتى که این وسائل را نقداً خریدارى کرده باشند.

ب) در صورتی که این وسائل را به صورت اقساطی خریداری کرده، و اقساط آن را به تدریج در ظرف چند سال می پردازند.

ج) در صورتی که مبلغی را قرض گرفته، و این وسائل را خریده، و ماهانه اقساط وام را می پردازند، و بر این وام سود هم تعلق گرفته باشد.

د) وسائل مصرفی پزشکی، که پزشکان برای بیماران استفاده می کنند مثل لوازم پانسمان و تزریق و مانند آن.

جواب: تمام این امور جزء سرمایه محسوب می شود. اگر از پول نقد تهیه شده، یا اگر اقساطی بوده قسط آن را پرداخته اند و سال بر آن گذشته، خمس دارد.

٥ – خمس جهیزیه ای که هنوز استفاده نشده

سؤال: به اسباب و اثاثیه ای که جهیزیه آوردم و هنوز استفاده نشده است خمس تعلق می گیرد؟

جواب: آنچه معمولاً مورد نیاز است خمس ندارد هر چند استفاده نشده باشد.

٦ – خمس سود وام دریافتی

سؤال: گفته شده اگر وامی را اخذ نموده و تا سال خمسی آن را مصرف نکنیم می بایست به اندازه اقساط واریز شده خمس را پرداخت نماییم. سوال اینجاست که اقساط پرداختی در ماه های اول صرفاً مربوط به سود آن وام است و از خود پول چیزی کم نشده است. مثلاً اگر ده میلیون وام گرفته و باید یازده میلیون پرداخت کنیم، در ماه های ابتدایی اقساط آن یک میلیون سود پرداخت شده و چیزی از اصل وام کم نشده است. آیا با این فرض باید خمس اقساط پرداختی را حساب و پرداخت نماییم؟

جواب: آنچه مربوط به سود بوده باشد خمس به آن تعلق نمی گیرد و غیر آن مشمول خمس است.

٧ – سرمایه گذاری برای فرزند نابالغ در قالب سهام

سؤال: پدر من در سن کودکی برای سرمایه گذاری در قالب سهام کرده است و آن را به عنوان هدیه به من داده است و حالا که من به سن بلوغ شرعی رسیده ام دو سوال برای من به وجود آمده است. آیا به مبالغی که به من در سنین کودکی هدیه داده شده خمس تعلق می گیرد یا نه؟ و نیز آیا به سود این سهام ها که هم اکنون در این سن که به بلوغ شرعی رسیده ام به من می رسد خمس تعلق می گیرد یا نه؟ در ضمن اینکه من وجه نقد نیز تاکنون از این بابت دریافت نکرده ام و سودم تبدیل به سهام شده است.

جواب: شما باید خمس اصل سهام (بنابر احتیاط واجب) و خمس سودی که تاکنون به دست آورده اید را بپردازید؛ و سودی که از این به بعد به شما می رسد چنانچه تا سال خمسی مصرف نشود نیز خمس دارد.

٨ – وصول طلب بعد از سال خمسی

سؤال: در صورتی که مقداری پول به کسی قرض داده باشیم و روز پرداخت خمس مال برسد اما آن پول به دست ما نرسیده باشد و پس از مدتی آن پول به دست ما برسد در حالیکه خود مقروض باشیم آیا به آن پول خمس تعلق می گیرد؟ (با توجه به اینکه اگر آن مال زودتر به دست ما می رسید قرض را پرداخت می کردیم و خمس به آن تعلق نمی گرفت)

جواب: هرگاه پس از سال خمسی به دست شما رسیده و سال قبل مقروض نبوده اید باید خمس آن را بپردازید هر چند امسال مقروض باشید.

٩ – تبدیل وام دانشجویی به سکه طلا

سؤال: بنده طی چند ترم از دانشگاه وام دانشجویی اخذ کرده و به دلیل عدم نیاز به آن و برای این که ارزش پول کم نشود اقدام به خرید چهار سکه بهار آزادی نمودم. قیمت این سکه ها بیشتر شده است. آیا خمسی از بابت کل این سکه ها بر ذمه ی من است؟ و همچنین آیا از بابت ارزش افزوده این سکه خمس بر ذمه من می باشد؟

جواب: به مقداری که اقساط آن را پرداخته اید و سال بر آن گذشته خمس دارد و به اضافه قیمت آن نیز خمس تعلق می گیرد.

١٠ – اختلاف قیمت خرید به قیمت روز در خمس

سؤال: در صورت تعلق خمس به چیزی و اختلاف قیمت خرید با قیمت روز، کدام قیمت میزان است؟

به قیمت روز حساب می شود.

١١ – اختلاف قیمت خرید به قیمت روز در خمس

سؤال: در صورت تعلق خمس به چیزی و اختلاف قیمت خرید با قیمت روز، کدام قیمت میزان است؟

جواب: به قیمت روز حساب می شود.

١٢ – احکام صورتهای مختلف جمع آوری جهیزیه

سؤال: از آنجائی که امکان تهیه یکباره جهیزیه برای دخترم را ندارم مجبورم به صور زیر عمل کنم:

1 - لوازم و وسایل مورد نیاز را می خرم و در محلی نگاهداری می کنم. آیا پس از گذشت یکسال با توجه به آنکه تا زمان ازدواج مورد مصرف قرار نخواهد گرفت خمس به آن تعلق می گیرد ؟

2 – مقداری پول پس انداز می کنم تا به مقدار لازم برای تهیه جهیزیه برسد. با توجه به اینکه یکسال و یا بیشتر از مدت نگهداری این پول می گذرد آیا خمس به آن تعلق می گیرد ؟

3 – سکه بهار آزادی خریدرای کرده ام و تا رسیدن مقدار آن به میزان لازم برای تهییه جهیزیه آن را خرج نمی کنم . آیا با توجه به اینکه امکان دارد یک سال و یا بیشتر از مدت نگهداری آنها بگذرد خمس به آن تعلق می گیرد.

4 – مبلغ لازم برای خرید جهیزیه را در بانک می گذارم. آیا پس از گذشت یکسال با توجه به دست نخورده ماندن پول خمس به آن تعلق می گیرد؟ حال خواهشمندم در هر مورد تعلق و یا عدم تعلق خمس به مورد ذکر شده را با حدود و شرایط دقیق معلوم بفرمائید.

5 - آیا به هدیه خمس تعلق می گیرد؟

جواب: 1- در صورتی که دختر در آستانه ازدواج باشد یا تهیه جهیزیه جز به صورت تدریجی ممکن نباشد خمس ندارد.

2 و 3 و 4- با گذشتن سال خمسی خمس تعلق می گیرد ولی چنانچه با پرداخت خمس برای تهیه جهیزیه به زحمت شدید بیفتید به شما اجازه می دهیم خمس را به ذمه بگیرید و هر وقت توانستید بپردازید.

5- در صورتی که تا پایان سال خمسی مورد استفاده قرار نگیرد بنابر احتیاط واجب خمس دارد.

١٣ – خمس پول پس انداز شده و هدیه

سؤال: 1- من از پولی که پدرم به من می دهد روزانه مقداری را پس انداز می کنم . این پول خمس اش را پراخته است . آیا در سال خمسی که دارم باید برایش خمس در نظر بگیرم در صورتی که این پول جنبه پس انداز برای آینده داشته و در صورت برداشت جایگزین می شود .

2- پولی که در موعد سال خمسی خمس آن پرداخته شده و تا سال بعد بدون استفاده مانده آیا مجدد به آن خمس تعلق می گیرد ؟

3- پول به عنوان هدیه و به فرض هدیه تولد دریافت می شود آیا خمس دارد ؟

4- پولی که در بانک است و به آن سود تعلق می گیرد خمس دارد ؟ اصل پول به همراه وجه اضافی یا فقط سود دریافتی ؟

جواب: 1- در صورتی که چیزی از آن در پایان سال خمسی شما اضافه بیاید بنابر احتیاط واجب خمس دارد.

2- خمس ندارد.

3- مانند جواب اول است.

4- هرگاه تا پایان سال خمسی باقی بماند اصل و سود آن خمس دارد.

١٤ – خمس اسباب اثاثیه منزل و درآمد ماهیانه

سؤال: با سلام... بنده تا کنون خمس نداده ام و ازدواج کرده ام و وسایل و دارایی متعلق به هر دو نفرمان میباشد چگونگی حساب و اینکه به چه چیزهایی تعلق میگیرد را راهنمایی فرمایید.. در ضمن هر دو کارمند دولت و از لحاظ وضع مادی در حد متوسط بوده و خانه و ماشین و...در حد متعارف میباشد...من ا... توفیق

جواب: خمس منزل مسکونی و ماشین سواری و اسباب و لوازم مورد نیاز منزل را به شما مصالحه کردیم. ولی پول نقد و پس انداز و مطالبات و مواد خوراکی موجود در منزل و همچنین مواد مصرفی را محاسبه کنید. و خمس آن را پرداخت نمایید.

١٥ – خمس قرض پس از وصول

سؤال: اگرشخصى چهار ماه قبل از این که حساب سالش برسد پولى را که کار کرده به شخصى قرض بدهد و بعد از دو سال شخص قرض گیرنده پول را بپردازد آیا مدّت دوسالى که بر این پول گذشته، خمس به این پول تعلّق مى گیرد؟

جواب: قرض اگر قابل وصول باشد ، سرسال خمسی باید خمس آن پرداخت شود ولی اگر قابل وصول نباشد جزء درآمد همان سال وصول ، قرار می گیرد .

١٦ – خمس زمینی که مجاناً به دست آمده

سؤال: زمینى در حدود سى سال قبل جهت تأمین مسکن مجّاناً به گروهى ازفرهنگیان واگذار شد، ولى چون موقعیّت زمین مذکور جهت تهیه مسکن تا سالها بعد اجازه نمى داد که در آن ساختمان مسکونى به وجود آید ناچار پس از چندین سال اقدام به خرید منزل نموده اند اکنون زمین مذکور چنانچه به فروش برسد یا تبدیل به ساختمان شود وجهى که از بابت فروش زمین مذکور عاید مى گردد مشمول پرداخت خمس مى گردد؟

جواب: احتیاط واجب آن است که خمس آن پرداخت شود.

١٧ – خمس قالی بافی

سؤال: در شهر ما اکثر خانمها قالیباف هستند و در کنار خانه دارى فرش نیز مى بافند ولى معمولا خرید لوازم فرش و همچنین فروش فرش و تصرّف در پولش به عهده شوهر است و از آن جا که بافتن این فرشها چند سال طول مى کشد تا تمام شود افراد سر سال خود چگونه حساب کنند؟ و اگر بعد از چند سال که فروخت و موقع وصول پول آن در سال بعد باشد بفرمایید جزء درآمد سالى که پول را وصول مى کند حساب مى شود یا به مجرّد این که پول را وصول کرد باید خمس آن را پرداخت کند؟

جواب: فرش هنگامى که آماده فروختن شد جزء درآمد آن سال محسوب مى شود که با گذشت سال خمسى اگر چیزى اضافه بماند باید خمس آن را بپردازد.

١٨ – خمس حیوانات اهلی

سؤال: آیا حیوانات اهلى چون گاو و گوسفند خمس دارند؟

جواب: چنانچه از شیر و پشم آنها و مانند آن براى مصارف شخصى استفاده مى کنند خمس ندارد اگر تنهابراى کود زراعت و خرد کردن خرمن است حکم سرمایه وابزار کار دارد و همچنین اگر از آنها به عنوان بهره بردارى کسبى استفاده مى کنند.

١٩ – تعلق خمس به پس انداز مستأجرین

سؤال: آیا کسی که مستاجر است به پس اندازش خمس تعلق میگیرد؟

جواب: در صورتی که به پس اندازش سال خمسی بگذرد باید خمس آن را بپردازد ولی اگر برای تهیه منزل مسکونی زیاد در فشار باشد می تواند خمس را به ذمه بگیرد و هر وقت توانایی پیدا کرد بپردازد.

٢٠ – تعلق خمس به کمک هزینه باقی مانده از سال خمسی که از سوی دانشگاه به دانشجویان تعلق می گیرد

سؤال: آیاپرداخت خمس کمک هزینه تحصیلی که در دانشگاه به دانشجویان ممتاز تعلق می گیرد در صورتی که یک سال از آن بگذرد واجب است؟

جواب: در صورتی که به صورت بلاعوض به آنها تملیک شده باشد، آنچه در پایان سال خمسی باقی می ماند خمس دارد بنابر احتیاط واجب.

٢١ – خمس مبالغ ثبت نامی حج

سؤال: شخصی برای حج ثبت نام کرده وچندسال درنوبت بوده آیا برای پول او خمس شامل میشود؟

جواب: در صورتیکه از درآمد همان سال نام نویسی بوده، خمس ندارد.

٢٢ – خمس پس انداز در بانک مسکن

سؤال: به پولی که در بانک مسکن جهت تامین مسکن پس انداز می شود خمس تعلق می گیرد یا خیر؟

جواب: خمس تعلق می گیرد ولی اگر در زحمت باشید خمس را به ذمه بگیرید و بعداً ادا کنید.

٢٣ – خمس چیزی که بهای آن را به صورت اقساط می پردازد

سؤال: از آنجایی که شخص در حال پرداختن وجه قبر به صورت قسطی است، آیا سال خمسی آن پس از اتمام اقساط باید حساب شود یا خیر؟

جواب: هر سال به مقداری که وجه قبر را پرداخته یا قیمتش افزایش یافته خمس دارد.

٢٤ – قالی ای که بافتن آن چند سال طول می کشد

سؤال: خمس قالی که بافتن آن ممکن است چند سال طول بکشد چگونه حساب می شود؟

جواب: بعد از آنکه قالی تمام شد و آماده فروختن گردید هرگاه سال بر آن بگذرد و پول آن مصرف نشود خمس دارد.

٢٥ – سرمایه کسب که از فروش منزل مسکونی تهیه شده

سؤال: پس از مدتی توانستم منزلی بخرم اما جهت سرمایه گذاری در کار مجبور هستم آن را بفروشم، آیا پس از فروش و مصرف پول آن جهت کسب درآمد مشروع باید خمس آن را بپردازم؟

جواب: در صورتیکه منزل به نیت مسکونی خریده شده و مدتی در آن ساکن بوده اید و بعد ناچار به فروش شده اید خمس ندارد البته این در صورتی است که به پول منزل قبلاً خمس تعلق نگرفته باشد.

٢٦ – خمس مبلغ یارانه که قابل برداشت نیست

سؤال: با توجه به واریز یارانه های نقدی به حساب خانوارها و با عطف توجه به اینکه این وجوه اولاً به عنوان اعانه دولت بوده و در قبال کارکرد نمی باشد، ثانیاً در حال حاضر قابل برداشت نیست آیا در صورتیکه سال مالی بر این وجوه بگذرد خمس دارد یا خیر؟

جواب: ظاهراً این پول هبه است و چنانچه هدیه تا پایان سال خمسى مورد استفاده قرار نگیرد، و سال خمسى بر آن بگذرد، بنابر احتیاط واجب خمس دارد ولی تا زمانی که دسترسی به آن پول ندارید فعلاً خمس ندارد.

٢٧ – تعلق خمس به یارانه نقدی

سؤال: آیا به پولی که دولت به عنوان یارانه به حساب ریخته خمس تعلق می گیرد؟

جواب: این پول ظاهراً هبه است و چنانچه هدیه تا پایان سال خمسى مورد استفاده قرار نگیرد، و سال خمسى بر آن بگذرد، بنابر احتیاط واجب خمس دارد.

٢٨ – وجوه دریافتی حاصل از بازخرید مرخصی

سؤال: آیا وجوه دریافتی از محل کار ناشی از بازخرید مرخصی (سنوات گذشته و سال جاری) در محاسبه خمس باید مورد محاسبه قرار گیرد یا خیر؟

جواب: آری، آنچه از آن در پایان سال خمسی اضافه می ماند باید مورد محاسبه قرار گیرد.

٢٩ – محاسبه آن مقدار از جنس که زاید بر شأن است

سؤال: اگر کسی با قرض چیزی را بخرد که کمی بالاتر از شأنش است آیا خمس این اضافه را باید بدهد؟

جواب: هرگاه قرض را ادا کند و تفاوت با شأنش قابل توجه باشد باید خمس آن را بدهد ولی تفاوت جزئی اشکالی ندارد.

٣٠ – آنچه از درآمد سال در مصارف حرام هزینه شده

سؤال: شخصی مقداری از درآمد سال خود را برای خرید نوارهای مبتذل ویدیویی و یا دیگر مصارف حرام مصرف کرده است. آیا این پول جزو مؤونه او به حساب می آید؟

جواب: جزو مؤونه به حساب نمی آید.

٣١ – پولی که والدین به فرزندان می دهند

سؤال: آیا پولی که والدین به فرزندان می دهند خمس دارد؟

جواب: اگر بماند و سال بر آن بگذرد خمس دارد.

٣٢ – محاسبه خمس در جایی که زن وشوهر هر دو در تامین مخارج خانه سهیم هستند

سؤال: بنده و شوهرم هر دو در تأمین مخارج خانه سهیم هستیم. آیا خمس مال مشمول خمس داخل خانه (مثل مواد خوراکی و ...) تنها بر عهد شوهرم است؟ اگر نه، چگونه سهم هر کس باید محاسبه شود؟ (در ضمن ما از دو مرجع متفاوت تقلید می‌کنیم)

جواب: آنچه در آخر سال در خانه می ماند مشمول خمس است و می توانید تخمین بزنید چه اندازه از مال شما و چه اندازه از مال همسرتان است وخمس آنرا بپردازید و قاعدتا خمس آن ، مبلغ زیادی نخواهد بود.

٣٣ – خمس مستمری کمیة امداد

سؤال: آیا به مستمری که کمیة امدا به برخی میدهد خمس تعلق میگیرد ؟

جواب: مستمری کمیة امداد هبه است و چنانچه هدیه تا پایان سال خمسی مورد استفاده قرار نگیرد، و سال خمسی بر آن بگذرد، بنابر احتیاط واجب خمس دارد.

٣٤ – خرید اجناس با پول غیر مخمّس

سؤال: پولی را که برای هزینه آینده بچه ها چند سال پیش در پس انداز قرار داده ام بعد از چهار سال سود آن را در حال حاضر دریافت نموده ام و می خواهم برای آنها با این سود خریدی انجام دهم و کنار بگذارم. با توجه به اینکه سال خمسی بر آن سود گذشته بایستی ابتدا خمس آن را بدهم و بعد با آن معامله کنم یا بعد از معامله می توانم خمس را بدهم؟

جواب: در فرض سوال چنانچه سال بر آن گذشته باشد باید خمس آن را بپردازید و سپس اجناس مورد نیاز را بخرید.

٣٥ – پول اضافه شده به مبلغ مخمسی که مقدار آن معلوم نیست

سؤال: سال گذشته خمس پول خود را داده ام اما در طول سال بعد به آن اضافه شده، حالا که می خواهم خمس پول های اضافه شده را بپردازم نمی دانم پولی که بعد از پرداخت خمس باقی مانده چقدر بوده است تا خمس پول های اضافه شده را بپردازم. اکنون وظیفه ام چیست؟

جواب: می توانید تخمین بزنید و ما همان را به عنوان مصالحه از شما می پذیریم.

٣٦ – کارمندی که تمام درآمد خود را به همسرش می پردازد

سؤال: من حدود یازده ماه است که ازدواج نموده ام و ماه دیگر سال خمسی من است. من کارمند هستم و کلیه پول های خود را تاکنون به همسرم داده ام. آیا من مسئول خمس آنها هستم؟

جواب: در فرض سوال، تکلیفی ندارید و مسئولیت خمس به عهده ی همسر شما است.

٣٧ – خمس مواردی که به صورت بن به کارمندان پرداخت می گردد

سؤال: مقام معظم رهبری بن کارمندی و اجناسی که از طریق بن کارمندی خریداری می شود و بخشی از کوپن شهری را که با یارانه دولت است را هدیه محسوب کرده اند. فتوای حضرت عالی در باره این موارد و سایر مواردی که به صورت بن به کارمندان داده می شود برای مقلدین چیست ؟

جواب: اینها جزء حقوقشان محسوب می شود چنانچه چیزی از آن تا پایان سال خمس اضافه بماند خمس دارد.

٣٨ – دانشجویانی که درآمد ثابت ندارند

سؤال: دانشجویی که مخارجش را دیگری می دهد و درآمد ثابتی ندارد و گاهی اوقات از طریق اموری مانند تدریس خصوصی و از این قبیل درآمدی کسب میکند آیا سال خمسی برای این درآمد باید در نظر بگیرد و در این صورت آیا باید اولین روزی که درآمدی کسب کرد را سال خمسی خود محسوب کند؟

جواب: در صورتی که در آخر سال چیزی اضافه بماند خمس آن را می دهد. و اول سال او زمان اولین درآمد است.

٣٩ – خمس افزایش قیمت بر اثر تورم

سؤال: آیا افزایش قیمت مغازه بر اثر تورم (باتوجه به اینکه افزایش قیمت ناشی ازتورم به معنای سود نمیباشد) متعلق خمس است یا خیر ؟

جواب: آری خمس دارد زیرا تورم در عرف بازار ما محاسبه نمی شود و سود تلقی می گردد.

٤٠ – خمس باغ سودآوری که هنوز بین وراث تقسیم نشده

سؤال: باغی که از زید به اولادش بعنوان ارثیه رسیده است و هنوز بعلت اختلاف بین وراث تقسیم نگردیده است اگر سود دهد و آن سود از مخارج سالانه اضافه بماند متعلق خمس است ؟

جواب: سود آن خمس دارد همچنین اضافه قیمت آن.

٤١ – خمس زمین هایی که به نیت اولاد خریداری شده

سؤال: حقیر برای اولادم چند قطعه زمین خریده ام که یکی پس از دیگری ایشان را مستقل کنم . آیا این یک قطعه و یا چند قطعه زمین متعلق خمس است ؟ و آیا نمیشود آنها را جز معونه بحساب آورد ؟

جواب: اگر از درآمد همان سال باشد خمس ندارد.

٤٢ – خمس کسی که تا به حال خمس نداده است

سؤال: آقایی تا امروز خمس نداده است و در همین سالجاری در طی یک داد و ستد سود زیادی برده است. آیا وظیفه او که می خواهد بحج مشرف شود نسبت به کل مال که تا حال جمع کرده خصوصا به سودی که در اثنای همین سال جاری به دست آورده است چیست ؟

جواب: باید خمس سود سال های قبل را بپردازد و سودی را که امسال کسب کرده در پایان سال چنانچه باقی بماند خمس آن را بپردازد.

٤٣ – تعلق خمس به سکه هدیه گرفته شده

سؤال: آیا به سکه طلا که هدیه باشد خمس تعلق می گیرد؟ متشکرم

جواب: هرگاه سال بر آن بگذرد و مصرف نشود خمس دارد.

٤٤ – تعلق خمس برای منافعی که در آخرین ماههای سال خمسی به دست می آید

سؤال: آیا می توان برای هر ربح و فایده ای که به دست می آید یک سال مستقل در نظر گرفت؟ اگر جواب مثبت است چرا در مسئله دیگر گفته شده آخر سال لازم است خمس اشیای مصرفی باقی مانده همانند گندم و برنج و... را داد و بحثی از تفصیل این مطلب که مثلا اگر این گندم و جو در آخرین ماه سال توسط ربح همان ماه خریداری شده می تواند تا 12 ماه مورد استفاده قرار گیرد نیامده است.

جواب: برای همه فایده ها باید یک سال خمسی قرار داد همان گونه که شرکت ها و مؤسسات مختلف برای محاسبه تمام دخل و خرج خود یک تاریخ معین را در نظر می گیرند.

٤٥ – تعلق خمس به سهامی که جهزیه قرار گرفته است

سؤال: اگر سهام شرکتها جهت جهیزیه اختصاص داده شود آیا خمس به آن تعلق می گیرد یا خیر

جواب: آری خمس دارد.

٤٦ – عدم تعلق خمس به دیه

سؤال: آیا پولى که به عنوان دیه خون گرفته شده با گذشت سال خمس به آن تعلق مى گیرد؟

جواب: دیه خمس ندارد

٤٧ – تعلق خمس به حقوق بازنشستگی

سؤال: آیا خمس به حقوق بازننشستگى تعلق می گیرد؟

جواب: پولى را که از دولت بعد از بازنشستگى دریافت می کند در آمد همان سال محسوب مى شود و اگر از مخارج آن سال اضافه باشد خمس دارد

٤٨ – پس انداز پول برای جشن عروسی

سؤال: اگر من پولی را که از دولت میگیرم برای برگزاری جشن عروسی خودم در بانک ذخیره کنم آیا به آن خمس تعلق می‌گیرد؟

جواب: با گذشتن سال خمسی مشمول خمس می شود.

٤٩ – تعلق خمس برای سکه هایی که هدیه گرفته شده

سؤال: آیا به چیزی که مانند سکه بهار آزادی که آنرا مادرم به من هدیه داده است خمس تعلق می گیرد یا نه؟

جواب: در صورتی که سال بر آن بگذرد و مصرف نشود بنابراحتیاط واجب خمس دارد.

٥٠ – حکم خمس خانه خریداری شده که به اجاره داده می شود

سؤال: 1-اگرفردی ازدرآمدسالیانه خودبرای خریدخانه استفاده نماید و به دلیل کم بودن پول خرید خانه مدتی آنرا اجاره دهد تا در آینده خود از آن استفاده نماید آیا وی باید در پایان سال خمسی خود خمس مبلغی که برای خرید خانه هزینه کرده است را بپردازد؟ 2- اگر چند نفر به صورت مشارکتی خانه ای را خریداری نمایند و آنرا اجاره دهند و راه دیگری برای خرید خانه نداشته باشند آیا مبلغی که هریک جهت خرید خانه هزینه کرده اند شامل خمس می شود؟اگرپس ازمدتی خانه رابه قیمتی بالاتربفروشندآیاخمس درآمدحاصل ازفروش خانه رابایدبلافاصله بپردازندیااین درآمدجزودرآمدسال محسوب می شودو پس ازپایان سال خمسی خمس به آن تعلق میگیرد؟

جواب: 1- پرداختن خمس آن لازم نیست.

2- در صورتی که خانه را جهت اجاره دادن استفاده از درآمدش خریده اند خمس دارد و آنچه از مال الاجاره آن تا پایان سال خمسی باقی می ماند آن هم خمس دارد. و افزایش قیمت در صورت فروش نیز مشمول خمس است ولی اگر در زحمت می افتند خبر دهید تا ارفاق هایی درباره آنها بشود.

٥١ – وجوب پرداخت خمس برای کارمندان

سؤال: من پدرم کارمند حقوق بگیر است. آیا زکات به او تعلق می گیرد.

جواب: زکات به ایشان تعلق نمی گیرد ولی چنانچه چیزی از درآمد او در پایان سال خمسی اضافه بماند باید خمس آن را بپردازد.

٥٢ – باغی که با پول مخمس خریداری شده

سؤال: آیا باغى که با پول مخمّس خریده شده خمس دارد؟

جواب: باغ مزبور خمس ندارد ولى میوه ها خمس دارد و نسبت به قیمت اضافى درموقع فروش باید خمس آن را بپردازد.

٥٣ – خمس برای سپرده های بلند مدت

سؤال: آیا سپرده هاى بلند مدّت بانکها که توسط بانک در گردش کارى مى باشد مشمول خمس مى شود؟

جواب: چنانچه می توانید پول را بردارید ولی به دلایلی از این کار خودداری می کنید ، لازم است خمس آنرا بپردازید .

٥٤ – خمس منزل مسکونی هبه ای

سؤال: آیا خانه اى که پدرم به من بخشیده و خود نیز مقدارى خرج آن کرده ام متعلّق خمس است؟

جواب: چنانچه خانه اى که پدر به شما بخشیده مورد نیاز براى سکونت بوده است خمس ندارد ولى احتیاط این است که خمس مبلغى را که کار کرده بودید بپردازید، نسبت به کار پدرتان نیز حمل بر صحت کنید و بگویید ان شاءاللّه کارش درست بوده است.

٥٥ – اثر افزایش قیمت سرقفلی بر خمس

سؤال: شخصى بیست سال قبل سرقفلى مغازه اى را به مبلغ صد هزار تومان خریده و خمس آن را پرداخته است اینک آن را به مبلغ پانزده میلیون تومان فروخته، با توجّه به تورم و پایین آمدن ارزش پول آیا خمس به آن تعلّق مى گیرد؟

جواب: به مازاد یک صد هزار تومان خمس تعلّق مى گیرد.

٥٦ – خمس منافع حاصل از درخت

سؤال: مردم بلتستان براى مؤونه خودشان درخت مثمر و غیرمثمر مى کارند و بعد از رسیدن زمان قطع درخت غیرمثمر شاخه هاى آن را قطع مى کنند و براى مؤنه خودشان و عیالات و ... استفاده مى کنند و اصلش را مى گذارند باز همین طور دو سال سه سال و گاهى بیشتر از این مى ماند بعد شاخه ها را باز قطع مى کنند و خرج مى کنند و از میوه درخت مثمر براى مخارج استفاده مى کنند آیا بر اینها خمس تعلّق مى گیرد و بنابر تعلّق به چه کیفیت باید ادا شود؟

جواب: هرگاه غرض از کاشت درختان تأمین مصارف شخصى باشد خمس ندارد و اگر براى کسب و کار و تجارت باشد خمس دارد.

٥٧ – خمس منافعی که بدون قصد تجارت بدست آمده

سؤال: ابتداى عمل، چه درخت باشد و چه حیوان، قصد تجارت ندارد بلکه قصد مؤونه دارد و گاهى نه قصد مؤونه دارد و نه قصد تجارت بلکه مطلق مى گذارد و بعد از به دست آوردن ثمره و رشد و... هم تجارت و هم در خرج مؤونه استعمال مى کنند این جا درباره خمس چه حکم مى فرمایید؟

جواب: نسبت به مقدار مورد نیاز براى مؤونه و مصارف شخصى خمس ندارد و نسبت به مازاد آن خمس دارد.

٥٨ – خمس حیواناتی که بعنوان سرمایه است

سؤال: در منطقه ما بعضى از خانواده ها داراى حدود 100 الى 200 رأس گوسفند هستند که به وسیله آنها امرار معاش مى کنند مستدعى است صورت هاى مسأله را در رابطه با خمس این گوسفندان بیان فرمایید؟

جواب: خمس به سرمایه تعلّق مى گیرد و آنچه نوشته اید شکل سرمایه دارد، ولى اگر با کمتر از آن مقدار سرمایه، زندگى او اداره نشود از خمس معاف است.

٥٩ – اثر افزایش قیمت بازار بر خمس

سؤال: اگر کاسبى در سال گذشته یک تن آلومینیوم به ارزش سیصد و پنجاه هزار تومان سرمایه اش بوده و خمس آن را حساب کرده و پرداخته باشد، ولى اکنون ارزش هر تن آلومینیوم حدود یک میلیون تومان است در صورتى که مقدار تغییر نکرده است ولى قیمت آن ششصد و پنجاه هزارتومان بیشتر از سال قبل است با توجّه به این که سودى در کار نیست و این کار اگر دو یا سه سال تکرار شود دیگر سرمایه اى باقى نمى ماند که کاسب بتواند کار خود را ادامه دهد.

الف) نظر جنابعالى در این مورد چیست؟

ب) اگر کسى یک پنجم اصل سرمایه را(نه قیمت آن را) به صورت خمس بدهد سال بعد مى تواند مقدار را ملاک قرار دهد؟

جواب: الف) افزایش قیمت بازار موجب خمس است ولى اگر به جایى برسد که سرمایه او براى اداره زندگیش بعد از دادن خمس کافى نباشد از دادن خمس معاف است.

ب) ملاک قیمت است نه مقدار.

٦٠ – تعلق خمس بر مستمری بنیاد شهید

سؤال: از طرف بنیاد شهید حقوقى به خانواده محترم شهدا پرداخت مى شود و عدّه اى از خانواده ها هزینه زندگیشان از سوى دیگر تأمین مى شود سؤال این است که به این حقوقى که از بنیاد مى گیرند خمس تعلق مى گیرد؟

جواب: بنابر احتیاط لازم در سر سال خمس زیادى را بدهند.

٦١ – پاداش بازنشستگی کارمندان دولت

سؤال: لطفا بفرمایید پاداش بازنشستگی کارمندان دولت که معمولا در طی سالیان خدمت آنها تحت عنوان صندوق های مختلف از حقوق آنها کسر می گردد مشمول خمس می شود.

جواب: چنانچه پس از تحویل گرفتن سال بر آن بگذرد و مصرف نشود خمس دارد

٦٢ – اثر افزایش قیمت ارث بر خمس

سؤال: این جانب ملک موروثى پدرى را فروخته و جهت تحصیل فرزندانم در شهر، منزلى خریدارى نموده ام آیا به پول به دست آمده از فروش ملک ارث پدرى خمس تعلّق مى گیرد؟

جواب: اگر آن ملک بعد از فوت پدر ترقّى نکرده خمس ندارد و اگر ترقّى کرده باید خمس تفاوت قیمت را بدهید.

٦٣ – خمس کتابهایی که مورد نیاز نیستند

سؤال: طلاّب در حال تحصیل در حوزه علمیّه کتابهاى تاریخى و... آنچه لوازم خودشان هست مى خرند و اگر نخرند بعداً نمى توانند تهیّه کنند یا مثلا خیلى گران مى شود به هر حال بعداً مشکلاتى به وجود مى آید لذا حتى الامکان کوشش مى کنند که ارزانتر بخرند امّا همه را الآن نمى توانند مطالعه کنند لااقل یکسال یا دو سال بدون مطالعه مى ماند، آیا خمس دارد؟ اگر دارد قیمت زمان خرید را حساب کند یا قیمت روز را؟

جواب: آنچه مورد نیاز نبوده خمس دارد و ملاک قیمت امروز است.

٦٤ – ارثی که متعلق خمس است

سؤال: طلبه اى از پدرش خانه اى را به ارث برده است که متعلّق خمس است در حالى که این طلبه قادر به پرداخت خمس نیست و بدهکار نیز هست چه کار کند که تصرّفش در این خانه جایز باشد؟

جواب: مى تواند به حاکم شرع مراجعه کند و چنانچه مستحقّ گرفتن خمس باشد با او دستگردان نماید.

٦٥ – خمس هدیه

سؤال: اگر مردی چیزی را به زنش هدیه کند آیا به آن چیز خمس تعلق می گیرد؟

جواب: هدیه بعد از گذشتن سال بنابر احتیاط خمس دارد.

٦٦ – خمس پس انداز دوران کودکی

سؤال: جناب آقای مکارم بابای من در سن کودکی برایم سرمایه گذاری در قالب سهام کرده است و آن را به عنوان هدیه به من داده است و حالا که من به سن بلوغ شرعی رسیده ام دو سؤال برای من به وجود آمده است که آیا به مبالغی که به من در سنین کودکی هدیه داده شده خمس تعلق می گیردیا نه؟ و نیز آیا به سود این سهام ها که هم اکنون در این سن که به بلوغ شرعی رسیده ام به من می رسد خمس تعلق می گیرد یا نه و اگر تعلق نمی گیرد تکلیف خمسی که تا به حال داده ام چه می شود؟ضمن این که من وجه نقد نیز تا کنون از این بابت دریافت نکرده ام و سودم تبدیل به سهام شده است.

جواب: شما باید خمس اصل سهام (بنابر احتیاط واجب) و سودی که تاکنون به دست آورده اید را بپردازید و سودی که از این به بعد به شما می رسد چنانچه تا سال خمسی مصرف نشود نیز خمس دارد.

٦٧ – پس انداز برای مخارج ازدواج

سؤال: کسانى که از نظر موقعیّت مالى ضعیف هستند، آیا مى توانند براى مخارج ازدواج پسر، یا براى تهیّه جهیزیّه دخترشان، پول پس انداز کنند؟

جواب: خمس به آن تعلّق مى گیرد; امّا اگر زیاد در زحمت باشد ما خمس آن را به آنها مى بخشیم.

٦٨ – تعلق خمس به ترقی نرخ ارز

سؤال: با سلام اینجانب خمس ارز (پول رایج کشورهای دیگر ) که داشتم ، در سال خمسی قبل پرداخت کردم الان اگر نرخ برابری آن ارز با ریال کشور خودمان بیشر شده باشد یعنی آن پول خارجی گران شده باشد باید بازهم تفاوت را در سال خمسی جدید محاسبه وپرداخت کنم یا خیر؟باتشکر

جواب: آری، ترقی قیمت آن خمس دارد.

٦٩ – هزینه های بیش از شأن شخص

سؤال: اگر کسی در بین سال خمسی اش خرج هایی کند که بیش از شأنش است (مثلاً انفاق هایی کند یا از ماشین مدل بالاتر استفاده کند) آیا چنین اختیاری را ندارد و باید خمس آن را بپردازد؟

اگر شک داشته باشیم که فلان مصرف در شأن هست یا نه، اصل با کدام است؟

جواب: سر سال خمسی، خمس این اموال خود را محاسبه می کند و در مورد سوال دوم، به عرف مراجعه کنید.

٧٠ – تهیه مایحتاج سال بعد، قبل از سال خمسی

سؤال: بنده در اواخر اسفند ماه یک پالتو خریدم تا از آن در زمستان سال بعد استفاده کنم. سال خمسی من تیرماه است (یعنی قبل از رسیدن زمان استفاده آن پالتو) آیا باید خمس آن را بدهم؟

جواب: در فرض سوال، خمس دارد.

٧١ – دریافت یارانه و هزینه کردن آن

سؤال: آیا گرفتن و خرج کردن پول یارانه از نظر شرع حلال است و آیا خمس تعلق می گیرد یا نه؟

جواب: گرفتن و خرج کردن پول یارانه اشکالی ندارد و ظاهراً این پول هبه است و چنانچه هدیه تا پایان سال خمسی مورد استفاده قرار نگیرد، و سال خمسی بر آن بگذرد، بنابر احتیاط واجب خمس دارد.

٧٢ – خمس گندمی که زکات آن پرداخت شده است

سؤال: هنگام برداشت محصول گندم اینجانب اوایل بهار بوده که به محاسبه و پرداخت زکات آن اقدام نموده ام. سال خمسی من دو هفته بعد از آن بوده است. آیا به گندم زکات داده فوق یا وجه فروخته شدن آن خمس تعلق می گیرد یا خیر؟

جواب: به آن مقدار گندم یا وجه آن که در سال خمسی باقی مانده، خمس تعلق می گیرد و اگر در زحمت باشید خمس آن را به شما می بخشیم.

٧٣ – خمس هدیه ای که در حساب بانکی است

سؤال: اینجانب مبلغی را به عنوان هدیه در یک حساب بلند مدت در بانکی جهت برادرم واریز کرده ام که خود ایشان اطلاع ندارد و تصمیم دارم در شرایط مناسب به ایشان اطلاع دهم که این حساب هدیه من به ایشان است.اکنون سال خمسی من رسیده و می خواستم بدانم آیا خمس این پول را باید بدهم یا بر عهده برادرم است؟

جواب: اگر به اسم ایشان و برای ایشان منظور کرده اید و آن را به او بخشیده اید خمس آن بر شما واجب نیست.

٧٤ – خمس حقوق کارمندانی که مالیات می دهند

سؤال: من کارمند دولت هستم و ماهیانه از حقوق ما مالیات کسر می شود، آیا باید جداگانه خمس پرداخت شود؟

جواب: اگر سال بگذرد و چیزی از حقوقتان مانده باشد خمس دارد.

٧٥ – خمس میوه روی درخت

سؤال: اول خرداد سال خمسی ماست، آیا باید خمس میوه ای که روی درخت است، را حساب کنیم؟ آیا رسیده بودن یا رسیده نبودن میوه روی درخت شرط تعلق گرفتن یا نگرفتن خمس به آن می باشد؟

جواب: در صورتیکه آماده فروش باشد خمس آن را محاسبه کنید در غیر اینصورت جزء درآمد امسال حساب نمی شود.

٧٦ – خمس ذخیره سوخت

سؤال: آیا بر هیزمهایى که براى سوخت و مصارف دیگر ذخیره مى شود خمس تعلّق مى گیرد؟

جواب: آنچه براى مصارف سوخت و سایر مصارف آن سال است خمس ندارد و آنچه براى سالهاى آینده است خمس دارد