انهار
انهار
مطالب خواندنی

(۹۷) سجده؛ معنا، مفهوم‌، فضیلت و جایگاه

بزرگ نمایی کوچک نمایی
بسم الله الرحمن الرحیم
سجده؛ معنا، مفهوم‌، فضیلت و جایگاه
    
معنا و مفهوم و تعداد سجده
امام صادق (علیه السلام):‌ نزدیک‌ترین حال بنده به خداوند عزّ و جلّ زمانی است که در سجود است.
سجده به معنای خضوع، خم شدن و سر فرود آوردن؛ و نهادن پیشانی بر زمین است.
واژه سجده ۶۰ بار در قرآن استفاده شده است.
نام یکی از سوره‌های قران «سجده» است که در آخرین آیۀ آن سجده را وسیله قُرب و نزدیک شدن به خدا معرفی می‌کند.
در روایات سجده به عنوان بهترین حالت انسان برای نزدیک شدن به خدا معرفی شده است.
سجده به انسان اختصاص ندارد بلکه همه موجودات و اشیاء خدا را با سجده بر او عبادت می‌کنند.
در تمام نمازهای واجب و مستحب در هر رکعت پس از رکوع دو سجده باید بجا آورد. این دو سجده از ارکان نماز بوده و با ترک عمدی یا سهوی آن نماز واجب باطل می‌شود ولی در نمازهای مستحبی چنانچه سهوا هر دو سجده را فراموش کند نماز باطل نمی‌شود.
    
فضیلت سجده
(۱) توصیه به دعا در سجده
قال الصادق (عليه ‏السلام) لَمّا قـالَ لَهُ سعيدُ بنُ‏ يسارٍ: أدعُو وأنـا راكِـعٌ أو ساجِدٌ؟ : نَعَم اُدْعُ وأنتَ ساجِدٌ ، فإنَّ أقرَبَ ما يَكونُ العَبدُ إلى اللّه وهُو ساجِدٌ ، اُدْعُ اللّه‏َ عز و جل لِدُنياكَ وآخِرَتِكَ .
آقا امام صادق (عليه ‏السلام) در پاسخ به سعيد بن يسار كه پرسيد: در حال ركوع دعا كنم يا سجود ؟ فرمود آرى، در حال سجود دعا كن ؛ زيرا نزديكترين حالت بنده به خداوند حالتى است كه در سجده است . (در آن حال) براى دنيا و آخرتت به درگاه خداوند عز و جل دعا كن .
    
(۲) كاري که انسان را در طول دادن سجده ياري مي رساند
امام صادق (عليه‏ السلام): الكُحلُ يُنبِتُ الشَّعرَ ، ويُحِدُّ البَصَرَ ، ويُعينُ عَلى طولِ السُّجودِ .
سرمه، مو را مى ‏رويانَد ، ديده را تيزى مى ‏بخشد ، و انسان را بر طولانى ساختن سجده ، يارى مى کند.
    
(۳) رفع گناهان با سجده
قال الصادق (عليه ‏السلام): جاءَ رَجُلٌ إلى رسولِ اللّه صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم فقالَ : يارسولَ‏اللّه صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم ، كَثُرَت ذُنُوبي وضَعُفَ عَمَلِي ، فقالَ رسولُ‏ اللّه صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم : أكثِرِ السُّجودَ فإنّه يَحُطُّ الذُّنوبَ كما تَحُطُّ الرِّيحُ وَرَقَ الشَّجَرِ .
مردى خدمت پيامبر خدا صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم آمد و عرض كرد : اى رسول خدا ! گناهانم زياد شده و اعمالم سست و اندك گشته است!
آقا رسول خدا (صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم) فرمود: زياد سجده كن؛ زيرا: همچنان كه باد برگ درختان را فرو مى‏ ريزاند، سجده گناهان را مى‏ ريزاند.
    
(۴) تقرّب به خدا هنگام سجده:
قال علی (عليه‏السلام): لا يُقَرِّبُ مِنَ اللّه سبحانَهُ ‏إلاّ كَثرَةُ السُّجودِ والرُّكوعِ .
(بنده را) به خداى سبحان نزديك نكند مگر سجود و ركوع بسيار .
    
(۵) اوج بندگی در سجده
قال الصادق (عليه‏السلام): السُّجودُ مُنتَهى العِبادَةِ مِن بَني آدَم .
سجود ، اوج عبادت آدمى زاد است .
    
(۶) سجده ي طولاني موجب حشر با آقا رسول خدا (صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم)
۱) قال رسولُ اللّه (صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم): إذا أرَدتَ أن يَحشُرَكَ اللّه‏ُ مَعي فَأطِلِ السُّجودَ بينَ يَدَي اللّه الواحِدِ القَهّارِ .
اگر مى‏خواهى خداوند تو را با من محشور فرمايد در پيشگاه خداى واحد قهّار سجده طولانى كن .
    
۲) قال الصادق (عليه‏ السلام): إنّ قَوما أتَـوا رسولَ اللّه صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم فـقالـوا: يا رسولَ اللّه، اضمَن لَنا على رَبِّكَ الجَنَّةَ، فقالَ: على أن تُعِينُونِي بِطُولِ السُّجودِ.
گروهى خدمت رسول خدا صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم آمدند و عرض كردند : اى رسول خدا ، در برابر پروردگارت بهشت را براى ما ضمانت كن . رسول خدا صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم فرمود : به شرط آن كه شما نيز با سجده‏هاى طولانى مرا يارى دهيد .
    
(۷) سجده ی طولانی موجب خشم شیطان
قال علی (عليه ‏السلام): أطِيلُوا السُّجودَ ، فما مِن عَمَلٍ أشَدَّ على إبليسَ مِن أن يَرَى ابنَ آدَمَ ساجِدا ، لأ نّهُ اُمِرَ بالسُّجودِ فَعَصى .
سجده را به درازا كشانيد ؛ زيرا هيچ چيز براى ابليس سخت‏تر و (ناخوشايند تر) از اين نيست كه فرزند آدم را در حال سجده ببيند ؛ چرا كه به او فرمان داده شد سجده كند ، امّا نافرمانى كرد .
    
(۸) خشنودی آقا أمیرالمؤمنین (علیه السلام) از بودن اثر سجده بر پیشانی
قال علی (عليه ‏السلام): إنّي لأكرَهُ للرَّجُلِ أن تُرى جَبهَتُهُ جَلحاءَ لَيسَ فيها شيءٌ مِن أثَرِ السُّجودِ .
من براى مرد نمى پسندم كه پيشانيش صاف ديده شود و اثرى از سجود در آن نباشد .
    
(۹) رفع حجابها در سجده كردن بر تربت امام حسين عليه السلام
قال الصادق (عليه ‏السلام): السُّجودُ على تُربهِ الحُسينِ عليه‏السلام يَخرُقُ الحُجُبَ السَّبعَ .
سجده كردن بر تربت حسين عليه ‏السلام حجابهاى هفتگانه را مى‏ شكافد.
    
اقسام سجده:
{۱} سجده نماز.
{۲} سجده شکر. {مستحب است به ویژه پس از پایان نماز، چه نماز واجب و چه مستحب، بخاطر رسیدن نعمت جدید یا دفع بلا و یا توفیق کار خیر یا ترک گناه، سجده شکر بجا آورد}.
{۳} سجده سهو. { بخاطر فراموشی برخی اجزای نمازهای واجب یا انجام برخی کارها مانند سخن گفتن غیر عمدی در نماز و... }
{۴} سجده‌های قرآنی. {هنگام خواندن یا شنیدن یکی از آیات سجده دار}
{۵} سجده باطل. {مانند سجده برای افرادی و نیز مانند سجده هنگام ورود به حرمها (مگر اینکه سجده برای شکر داشتن توفیق زیارت باشد)}
{۶} سجده‌ زیارت. {مانند سجده زیارت عاشورا و...}
سؤال؟
حکمت سجده آخر در زیارت عاشورا چیست؟
چرا در انتهای این زیارت با خواندن ذکر «اللهم لک الحمد حمد الشاکرین» سجده می کنیم؟
پاسخ:
چون زیارت عاشورا درواقع حدیث قدسی است، یعنی خداوند متعال از طریق جبرائیل آن را به پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلإم) آموزش داده است. حتی در بعضی از روایت ها نقل شده که آقا امام حسین (علیه السلام) در روز عاشورا زیارت عاشورا را خواند. یک بار به طور کامل و یک بار هم به صورت جدا جدا فرازهایی از آن را در روز عاشورا تلاوت می فرمود. یعنی در هر ماجرا و اتفاقی که در روز عاشورا روی می داد، آن حضرت بخشی از زیارت عاشورا را تلاوت می کرد. اما بخش انتهایی که سجده دارد را در موقعیت خاصی تلاوت فرمود و آن هنگام شهادت بود {که صورتش روی خاک بود و سرش از پشت و از قفا بریده می شد} حضرت سیدالشهداء (علیه السلام) فراز آخر را خواند که: «اللهم لک الحمد حمد الشاکرین» به همین دلیل این فراز را در حال سجده می خوانیم. باید دقت شود که آقا امام حسین (علیه السلام) در چنین حالت و شرایطی خدای متعال را شکر می کند و این درس بزرگی برای ماست که در برابر سختی ها و گرفتاری هایی که قابلیت مقایسه با مصیبت بزرگ آن حضرت را ندارد، صبور و شاکر باشیم.
    
واجبات سجده
{۱} گذاشتن هفت عضو از بدن بر زمین {پیشانی، کف دو دست، زانوها و سر انگشت بزرگ پا}
{۲} ذکر.
{۳} آرامش بدن در حال ذکر سجده.
{۴} سر برداشتن و نشستن و آرامش بین دو سجده.
{۵} بر زمین بودن هفت عضو در هنگام ذکر.
{۶} مساوی بودن جاهای سجده. {پست و بلند نبودن}
{۷} سجده بر چیزی که سجده بر آن صحیح است.
{۸} پاک بودن جای پیشانی و محل سجده.
{۹} موالات بین دو سجده.
{۱۰} مواظبت بر عربی بودن ذکر سجده.
{۱۱} رعایت جلسه استراحت {بعضی از مراجع جلسه استراحت را - به فتوا یا احتیاط؛ - واجب دانسته اند}.
    
مستحبات سجده
{۱} گفتن تکبیر هنگام رفتن از رکوع به سجده، پس از بلند شدن از سجده و هنگام رفتن برای سجده دوم.
{۲} هنگام سجده رفتن از رکوع، مردان نخست دستها و زنان زانوها را بر زمین بگذارند.
{۳} نهادن بینی بر چیزی که سجده بر آن صحیح است.
{۴} روبه قبله قرار دادن انگشتان و چسبانیدن آنها- جز انگشت شست- به هم.
{۵} تکرار ذکر سجده و ختم آن به عدد فرد، مانند: {۳ / ۵ / ۷ / ۹} و گفتن ذکر صلوات و طولانی کردن سجده.
{۶} تورّک پس از سجده.(نشستن بر ران چپ و نهادن پشت پای راست بر کف پای چپ)
{۷} استغفار بین دو سجده هنگام نشستن و آرام گرفتن بدن.
{۸/۱} مردان هنگام سجده تجافی کنند (آرنجها را مانند دو بال باز کند)
{/۸} زنان هنگام سجده آرنج‌ها را به پهلو بچسبانند.
{۹} گذاشتن دست‌ها بر روی ران‌ها هنگام نشستن.
{۱۰} بلند کردن زانوها از زمین پیش از دست ‌هـا هنگام برخاستن از سجده برای قیام.
{۱۱} گفتن ذکر ( بِحَولِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أقُومُ وَ أقْعُدُ ) هنگام برخاستن از سجده برای قیام.

  

 
پاسخ به احکام شرعی
 
موتور جستجوی سایت

تابلو اعلانات

ویژه نامه ماه مبارک رمضان




پیوندها

حدیث روز
بسم الله الرحمن الرحیم
چهار پناهگاه در قرآن
   
أَبَانُ بْنُ عُثْمَانَ وَ هِشَامُ بْنُ سَالِمٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ حُمْرَانَ عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) قَالَ:
عَجِبْتُ لِمَنْ فَزِعَ مِنْ أَرْبَعٍ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى أَرْبَعٍ
(۱) عَجِبْتُ لِمَنْ خَافَ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ
(۲) وَ عَجِبْتُ لِمَنِ اغْتَمَّ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا- وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ
(۳) وَ عَجِبْتُ لِمَنْ مُكِرَ بِهِ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- وَ أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا- فَوَقاهُ اللَّهُ سَيِّئاتِ ما مَكَرُوا
(۴) وَ عَجِبْتُ لِمَنْ أَرَادَ الدُّنْيَا وَ زِينَتَهَا كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا- إِنْ تَرَنِ أَنَا أَقَلَّ مِنْكَ مالًا وَ وَلَداً. فَعَسى‏ رَبِّي أَنْ يُؤْتِيَنِ خَيْراً مِنْ جَنَّتِكَ وَ عَسَى مُوجِبَةٌ
    
آقا امام صادق (عليه السّلام) فرمود: در شگفتم از كسى كه از چهار چيز مى‌هراسد چرا بچهار چيز پناهنده نميشود:
(۱) شگفتم از آنكه ميترسد چرا پناه نمى‌برد بفرمودۀ خداى عز و جل« حَسْبُنَا اَللّٰهُ‌ وَ نِعْمَ‌ اَلْوَكِيلُ‌ » خداوند ما را بس است و چه وكيل خوبى است زيرا شنيدم خداى جل جلاله بدنبال آن ميفرمايد:بواسطۀ نعمت و فضلى كه از طرف خداوند شامل حالشان گرديد باز گشتند و هيچ بدى بآنان نرسيد.
(۲) و شگفتم در كسى كه اندوهناك است چرا پناه نمى‌برد بفرمودۀ خداى عز و جل:« لاٰ إِلٰهَ‌ إِلاّٰ أَنْتَ‌ سُبْحٰانَكَ‌ إِنِّي كُنْتُ‌ مِنَ‌ اَلظّٰالِمِينَ‌ » زيرا شنيدم خداى عز و جل بدنبال آن ميفرمايد در خواستش را برآورديم و از اندوه نجاتش داديم و مؤمنين را هم چنين ميرهانيم.
(۳) و در شگفتم از كسى كه حيله‌اى در بارۀ او بكار رفته چرا بفرمودۀ خداى تعالى پناه نمى‌برد« وَ أُفَوِّضُ‌ أَمْرِي إِلَى اَللّٰهِ‌ إِنَّ‌ اَللّٰهَ‌ بَصِيرٌ بِالْعِبٰادِ »:كار خود را بخدا واگذار ميكنيم كه خداوند بحال بندگان بينا است)زيرا شنيدم خداى بزرگ و پاك بدنبالش مى‌فرمايد خداوند او را از بديهائى كه در بارۀ او بحيله انجام داده بودند نگه داشت.
(۴) و در شگفتم از كسى كه خواستار دنيا و آرايش آن است چرا پناهنده نميشود بفرمايش خداى تبارك و تعالى(« مٰا شٰاءَ اَللّٰهُ‌ لاٰ قُوَّةَ‌ إِلاّٰ بِاللّٰهِ‌ »)(آنچه خدا خواست همان است و نيروئى جز به يارى خداوند نيست)زيرا شنيدم خداى عز اسمه بدنبال آن ميفرمايد اگر چه مرا در مال و فرزند از خودت كمتر مى‌بينى ولى اميد هست كه پروردگار من بهتر از باغ تو مرا نصيب فرمايد (و كلمۀ:عسى در اين آيه بمعناى اميد تنها نيست بلكه بمعناى اثبات و تحقق يافتن است).
من لا يحضره الفقيه، ج‏۴، ص: ۳۹۲؛
الأمالي( للصدوق)، ص: ۶؛
الخصال، ج‏۱، ص: ۲۱۸.


کلیه حقوق مادی و معنوی این پورتال محفوظ و متعلق به حجت الاسلام و المسلمین سید محمدحسن بنی هاشمی خمینی میباشد.

طراحی و پیاده سازی: FARTECH/فرتک - فکور رایانه توسعه کویر -