کد16914
آدرس/نام فایل
عنواناحکام خرید و فروش
محتوا

١ – پیشنهاد مبلغی زیاد در مزایده از روی اشتباه

سؤال: درمزايده يك قطعه زمين با قيمت پايه3 ميليون ريال شركت نمودم و در دقايق پاياني مهلت با عجله قيمت پيشنهادي خود را كه 3,500,000 ریال بوده ، اشتباها 35,000,000 ريال ارائه دادم كه نزديک به 12 برابر قيمت پايه وغيرعاقلانه مى باشد. از سوی دیگر مطابق قرار داد و آیین نامه ی مربوطه درابتدا 5 درصد قيمت پايه كل زمين را که می شود 6,750,000 ريال ، به حساب سازمان مسكن واريز نمودم كه درصورت انصراف ، اين مبلغ مسترد نمى گردد و من به خاطراشتباهي كه كردم مجبوربه انصراف شدم و خيلى متضررمي شوم لطفا حكم ان چيست؟

جواب: با توجه به قراردادی که منعقد کرده اید راهی برای جبران وجود ندارد مگر اینکه در حق شما ارفاق کنند.

٢ – جهل فروشنده نسبت به قیمت واقعی جنسش

سؤال: اگرقیمت یک کیلوعسل خالص 40,000 تومان باشد و فروشنده ای عسلی را با ناخالصی هاش(موم) که تقریبا 3 کیلو می باشد (که حدودا 2 کیلو و750 گرم خالص می شود) را به 30,000 تومان بفروشد و قیمت اصلی آن را نداند و خریدار با اینکه قیمت اصلی آن را می داند ولی آن را با قیمتی که فروشنده میگوید از او می خرد آیا این عسل برای خریدارحرام است؟

جواب: خرید آن مانعی ندارد ولی اگر غبن شدید باشد و او متوجه شود حق فسخ معامله را دارد.

٣ – فروش مال غصبی یا عاریه ای

سؤال: اگر فردی مال مغصوب را پس از غصب بفروشد یا مال عاریه را بدون اطلاع مالک و برای خود بفروشد آیا بیع باطل است یا غیر نافذ و مشمول بیع فضولی؟

جواب: فروش مال مغصوب داخل در عنوان فضولی است؛ مال عاریه هم در فرض سوال همین حکم را دارد.

٤ – حکم دریافت حق ورود در مزایده

سؤال: برای شرکت در مزایده، از شرکت کنندگان در این مزایده مبلغی دریافت می شود. این کار چه حکمی دارد؟

جواب: هرگاه برای شرکت در مزایده پول عادلانه ای می گیرند مانعی ندارد.

٥ – ضوابط شرعی پیش فروش خانه و اتومبیل

سؤال: گاه خانه ها و اتومبيل هايي که هنوز ساخته نشده را پيش فروش مي کنند؛ و در بعضي موارد قيمت نهايي را نيز تعيين نمي کنند و مبالغي را علي الحساب مي گيرند و قيمت جنس را به نرخ روز تحويل، معلّق مي کنند، اين گونه معاملات چه حکمي دارد؟

جواب: اين گونه معاملات تحت عنوان سلف يا سلم قرار مي گيرد؛ ولي در سلف دو شرط مهم وجود دارد که اگر نباشد معامله باطل است: 1- بايد کل مبلغ، نقد باشد و الا کالي به کالي (نسيه در مقابل نسيه) و باطل است. و اگر قسمتي از مبلغ نقد باشد، معامله به همان مقدار صحيح است. 2- مشخصات جنس مورد معامله بايد معين باشد. اموري که سبب تفاوت در قيمت يا تفاوت در رغبات (تمايلات) مي شود بايد مشخص گردد. با اين شرايط، در معاملاتي که به صورت اقساط مبالغي را مي گيرند تا (به عنوان مثال) خانه اي را بسازند در حالي که هنوز خانه اي وجود ندارد، معامله زماني صورت مي گيرد که تمام مبلغ پرداخت شده باشد يا خانه آماده شده، و همچنين خريد اتومبيل که در ابتدا قيمتش معين نيست و به قيمت روز تحويل مي فروشند، زماني معامله انجام مي شود که اتومبيل آماده شده باشد و تا آن زمان مبالغي که مي پردازند به عنوان علي الحساب محسوب مي شود و اگر فروشنده با اين پولها طبق توافق مضاربه (يا کارهايي مانند آن) انجام دهد، و سودي به مشتري تعلق بگيرد اشکال ندارد.

٦ – تبانی بنگاهدار با خریدار یا فروشنده در مقابل

سؤال: اینجانب یک واحد آپارتمان جهت فروش به بنگاه سپرده بودم با من تماس گرفتند که بیایید ملکتان را بفروشیم، با بنگاهدار بر سر مبلغی به تفاهم رسیدیم و قرار شد اگر بالاتر از آن بفروشد برای خودش بردارد. این تفاهم بدون حضور خریدار صورت گرفت سپس به منزل برگشتم بعد از گذشت دقایقی بنگاهدار تماس گرفت بیایید برای انجام معامله. در آنجا فهمیدم قبلاً با خریدار به تفاهم رسیده و بنگاهدار مبلغ سه میلیون تومان به جیب می زند. این معامله چه حکمی دارد و آیا می توان آن را فسخ کرد؟

جواب: در صورتی که صاحب ملک راضی به این کار شده باشد مانعی ندارد مگر این که در معامله مغبون شده باشد و خیار غبن را هم در قرارداد ساقط نکرده باشد.

٧ – خرید و فروش اجناس مصادره شده در گمرک

سؤال: خرید اجناسی که توسط گمرک مصادره و حراج می شود چه حکمی دارد؟

جواب: اشکال دارد.

٨ – انصراف مشتری از خرید جنس سفارش داده شده

سؤال: شخصی برای خرید لباس مقداری پول بیعانه داده است ولی بعدا از خریدن آن پشیمان می شود و دو روز دیرتر از روز موعد، برای گرفتن پولش اقدام کرده است اما فروشنده به بهانه از دست دادن مشتری، پول را نداده و نزد خود نگه می دارد. تکلیف چیست؟

جواب: هرگاه واقعا خریدار آن جنس، موسمی بوده و وقتش گذشته و فروشنده دچار خسارت می شود خریدار باید جبران کند.

٩ – معامله مدت دار ارز

سؤال: معامله ی مثلا صد هزار تومان با 150 دلار در مدت شش ماه چه حکمی دارد؟

جواب: مانعی ندارد.

١٠ – فروش لباس ویژه دانش آموزان، گرانتر از مبلغ خریداری شده

سؤال: مدیر مدرسه ای هستم. از خیاط لباس فرد دانش آموز را به مبلغ 8500 تومان خریده ام و به بچه ها 10000 تومان می فروشم. آیا می توانم این 1500 تومان را به عنوان حق الزحمه خود بردارم؟

جواب: در صورتی که شما بعنوان وکیل یا نماینده آنها، لباسها را خریده اید چیزی نمی توانید اضافه بگیرید ولی اگر خودتان خریداری می کنید و به آنها می فروشید این مقدار تفاوت مانعی ندارد.

١١ – فروش لباس ویژه دانش آموزان، گرانتر از مبلغ خریداری شده

سؤال: مدیر مدرسه ای هستم. از خیاط لباس فرد دانش آموز را به مبلغ 8500 تومان خریده ام و به بچه ها 10000 تومان می فروشم. آیا می توانم این 1500 تومان را به عنوان حق الزحمه خود بردارم؟

جواب: در صورتی که شما بعنوان وکیل یا نماینده آنها، لباسها را خریده اید چیزی نمی توانید اضافه بگیرید ولی اگر خودتان خریداری می کنید و به آنها می فروشید این مقدار تفاوت مانعی ندارد.

١٢ – معامله دو ارز با یکدیگر بر اساس قیمت ارزی دیگر

سؤال: فروش ارزی مانند دلار به یورو اما ملاک قیمت ارز دیگری مثلا ین باشد آیا این معامله باطل است؟

جواب: اشکالی ندارد.

١٣ – معامله نیم سکه با دو عدد ربع سکه

سؤال: یک عدد نیم سکه را با دو عدد ربع سکه معامله کردم و تفاوت آن را ده هزار تومان دادم. حکم چیست؟

جواب: احتیاط آن است که از این کار بپرهیزید.

١٤ – امتناع فروشنده از تحویل باقیمانده جنس بدلیل افزایش قیمت آن

سؤال: فروشنده ای متعهد شده دو تن قلع بفروشد 360 کیلو از آن را فروخته و فاکتور کرده است اما باقیمانده آن را بخاطر گران شدن قلع نمی دهد. حکم این معامله، نسبت به کل دو تن و نسبت به این 360 کیلو که فاکتور نموده چیست؟

جواب: در صورتی که خریدار، پول معامله را پرداخته و بیع انجام شده، فروشنده موظف است جنس را تحویل دهد.

١٥ – چانه زنی در معاملات

سؤال: آیا چانه زدن مشتری در اسلام مستحب است؟

جواب: در برخی از روایات استحباب آن آمده است ولی افراط و تفریط در هر کاری ناپسند است.

١٦ – معامله حیوانات حرام گوشت

سؤال: خرید و فروش سگ، گربه و خرچنگ چه حکمی دارد؟

جواب: حیواناتی که دارای فایده معقولی هستند خرید و فروش آنها اشکالی ندارد و خرچنگ نیز هرگاه آنها را به کسانی بفروشد که گوشت آن را حلال می دانند مانعی ندارد ولی فروش آن به مسلمانان جایز نیست.

١٧ – سود حاصل از طریق تعویض پول خرد و اسکناس با هم

سؤال: شخصی برای امرار معاش، مبلغی پول خرد و اسکناس را بین کسبه جابجا می کند (تبدیل می کند) و این کار درآمدی نیز برای او دارد. آیا این درآمد حلال است؟

جواب: اگر سود متعارف باشد مانعی ندارد.

١٨ – جریمه تاخیری که شرکتهای خودرو ساز به مشتریان می پردازند

سؤال: جریمه تاخیری که شرکتهای خودرو ساز می دهند چه حکمی دارد؟

جواب: اگر خودشان مایل باشند دریافت این مبلغ اشکالی ندارد.

١٩ – خرید و فروش قبر

سؤال: خرید و فروش قبر چه حکمی دارد؟

جواب: اشکالی ندارد.

٢٠ – مطالبه دستمزد بعد از سالها با نرخ روز

سؤال: فردی در حدود 20 سال پیش جنسی را برای کسی خریده و تحویل داده است اما مبلغ آن را دریافت نکرده است؛ اکنون تقاضای آن مبلغ به قیمت روز را دارد درحالیکه دریافت کننده جنس نیز از دنیا رفته است. وظیفه وراث چیست؟

جواب: در صورتی که در گرفتن وجه خود کوتاهی کرده باشد باید همان مبلغ را بگیرد و اگر آنها کوتاهی کرده اند باید نرخ متوسط تورم را بپردازد.

٢١ – حکم اشياء چرمي مشتبه

سؤال: استفاده از اشیاء چرمی که نمی دانیم مربوط به حیوانی است که ذبح اسلامی شده یا نه، چه حکمی دارد؟

جواب: اشياء چرمي خواه ذبح اسلامي باشند يا ذبح غير اسلامي پاک و خريد و فروش آن جايز است ولي نمی توان با آن نماز خواند لکن گوشت و اجزا خوردني بايد حتماً ذبح اسلامي شود.

٢٢ – حکم پیش فروش خودرو

سؤال: شخصی اقدام به پیش خرید خودرو کرده به این صورت که مبلغی را در ابتدا پرداخت نماید و الباقی را هنگام تحویل خودرو بپردازد. ولی در زمان تحویل، شرکت در خواست مبلغ بیشتری با توجه به قیمت روز خودرو می نماید. در دو فرض ذیل حکم معامله چگونه است؟ 1- موقع ثبت نام قیمت خودرو قطعی بوده. 2- الباقی با توجه به قیمت روز محاسبه شود ولی تصوّر نمی شده قیمت این مقدار افزایش یابد (حدود هفتاد در صد یا بیشتر).

جواب: در صورتی که قیمت قطعی شده و معامله صورت گرفته حق تغییر قیمت را ندارند ولی اگر قیمت تعیین نشده معامله انجام نگرفته و بعد از آن، معامله تابع توافق طرفین است.

٢٣ – حکم پیش فروش سکه با شرایط جدید

سؤال: شرایط جدید پیش فروش سکه به این شیوه است که: یک میلیون تومان پیش پرداخت می گیرند شش ماه بعد با 18 درصد تخفیف به قیمت روز سکه را می فروشند، آیا این نوع معامله صحیح است؟

جواب: مفهوم این قرار داد این است که معامله صورت نگرفته، تنها بیعانه ای می گیرند که بعدا معامله انجام شود.

٢٤ – خرید و فروش و نصب آنتن ماهواره

سؤال: خرید و نصب آنتن هاى ماهواره اى در منازل چه حکمى دارد؟

جواب: آوردن این گونه وسایل در منازل که غالباً موجب فساد است جایز نیست و خرید و فروش آن حرام است.

٢٥ – فروش قرآن به اهل کتاب و کفار

سؤال: آیا فروش قرآن به کفّار و اهل کتاب جایز است بخصوص اگر بدانیم آنان قصد توهین ندارند، بلکه جهت مطالعه آن را تهیّه مى کنند؟

جواب: در صورتى که امید تأثیرى در آن باشد و مایه هتک و توهین نگردد جایز است.

٢٦ – منافع بدست آمده از بافت فرشهای تزئینی

سؤال: می خواستم بدانم اگر فردی تابلو فرش ببافد و بعد آن را بفروشد از این بابت که تابلو فرش بسیار گران است و فقط برای زیبایی استفاده می شود آیا ایراد بر کسی که آن را می بافد وارد است؟ باتشکر

جواب: اشکالی ندارد ولی چنانچه بتواند به تولیداتی بپردازد که منفعت بهتر و بیشتری داشته باشد بهتر است.

٢٧ – خرید و فروش پول و اسکناس نو

سؤال: از کارمندان بانک هستم. بعضاً مشاهده می شود که برخی مشتریان پول نو (اسکناس تازه منتشر شده بانک مرکزی) را از بانک تهیه و به قیمت هایی بالاتر از قیمت اسمی منقوش بر روی آنها به فروش می رسانند. لطفاً بفرمایید حکم خرید و فروش پول نو (در صورتی که هر دو طرف بیع رضایت دارند) چیست؟ در صورت حرمت این مسأله وظیفه شرعی کارمندان بانک در این صورت چیست؟

جواب: معامله نقدی اسکناس های کوچک و بزرگ یا نو و کهنه با تفاوت مختصر به خاطر استفاده از نو بودن اسکناس یا حجم کم پول بزرگ در مسافرت و مانند آن اشکالی ندارد و همچنین خرید و فروش ارزهای مختلف هم اشکالی ندارد.

٢٨ – رعایت شرایط صحت معامله در خرید و فروش طلا

سؤال: با توجه به وضعیت بازار طلا برخی اقدام به خرید و فروش طلا البته در همین بازار نه در بورس میکنند لطفا بفرمایید در این معاملات آیا باید نکته یا شرایط خاصی رعایت شود؟

جواب: خرید و فروش طلا مانند هر کالای دیگر است منتهی اگر طلا را با طلا می فروشند باید هم وزن و هر دو در مجلس تحویل داده شود.

٢٩ – شرط عدم تعلق ارث در معاملات

سؤال: گاهى در قراردادى مانند بیع شرط مى ‏شود که یکى ‏از طرفین ارث نبرد این صورت چه حکمى دارد؟

جواب: اگر در ضمن قراردادى چنین شرطى کنند صحیح است، چون نوعى معاوضه است و در صورت تخلف از شرط خیار فسخ براى دیگرى است.

٣٠ – خرید و فروش ارز دولتی به صورت آزاد

سؤال: خرید دلار دولتی و فروش آزاد آن چه حکمی دارد؟

جواب: در امثال مسافران که به سفر می روند مانعی ندارد سهمیه خود را بفروشند ولی اگر از قبیل ارز و دلاری باشد که برای وارد کردن اجناس و مانند آن می گیرند، چنانچه بفروشد و جنسی وارد نکند حرام است.

٣١ – خرید و فروش اجناس لنج غرق شده

سؤال: در بندر ما لنجی غرق شد و اجناس آن که شامل پارچه بود توسط شخصی از آب گرفته شده و در مغازه می فروشد. ما مقداری از آن را خریدیم و چون به نظر خودمان مشکل شرعی داشت دوباره با همان قیمت به شخص دیگری فروختیم. نظر شما در مورد کار ما چیست؟

جواب: باید صاحب آن پارچه ها را پیدا کنید و پول آن را به او بدهید و اگر به هیچ وجه صاحب آن پیدا نشد باید پول آن را به شخص فقیری صدقه بدهید.

٣٢ – معامله با کفار

سؤال: معامله با کشورهای کفار یا افراد کافر و گرفتن سود از آنها چه حکمی دارد؟

جواب: معامله با کفار و گرفتن سود از آنها اشکالی ندارد.

٣٣ – معاملات خارجی بر پایه قوانین بین المللی

سؤال: در مورد زیر شدیدا ابهام دارم لطفا تکلیف مرا از نظر شرعی بفرمایید:

بنده تاجر یک شرکت معتبر و بین المللی در تهران میباشم که تجارت خرید و فروش خارجی شرکت را بنده انجام میدهم. همانطورکه حضرت عالی اطلاع دارید کلیه تجارت ها و نحوه معامله ها میان تمامی کشورها اعم از مسلمان و غیر مسلمان براساس قانون تجارت انجام میشود و هیچ کشوری خلاف آن را قبول ندارد. حال سوال بنده این است که آیا ما باید تحقیق کنیم که قانون تجارت بر اساس موازین اسلامی است تا معاملات ما شرعا حلال باشد یا لازم نیست؟ (باتوجه به اینکه این قانون تجارت را کشورهای اروپایی وضع کرده اند و مورد پذیریش تمامی کشورهای جهان است)

جواب: چنانچه معاملات و خرید و فروش ها مطابق عقود و احکام اسلامی باشد تحقیق لازم نیست.

٣٤ – شرط معامله ی دوباره یک جنس بین خریدار و فروشنده

سؤال: آیا جایز است در حین خرید کالایی از طرف فروشنده یا خریدار شرط شود که بعد از مدتی معلوم یا نامعلوم جنس را دوباره فروشنده از خریدار به همان قیمت یا بالاتر پایین تر بخرد؟

جواب: هرگاه شرط در مدت معلومی باشد مانعی ندارد.

٣٥ – معامله با مرتد

سؤال: آیا با فردی که مرتد شده می توان معامله کرد؟

جواب: با اموال قبل از ارتداد باطل است زیرا به محض مرتد شدنش اموال او از ملکش خارج شده و به ملک ورثه مسلمان او وارد می شود و اگر ورثه ندارد به حاکم شرع می رسد ولی معامله اموالی که بعد از ارتداد بدست آورده باطل نیست زیرا در ملک اوست؛ به طور کلی شخص مهدور الدم تا حدی بر او جاری نشده مالک اموالی که به دست می آورد، می باشد و حتی می تواند ازدواج کند.

٣٦ – خرید و فروش داروی سقط جنین

سؤال: با تزریق آمپولى به نام «پروستودین» در سه ماهه اول حاملگى، معمولاً جنین پس از یک ساعت سقط مى شود، این داروها گاه به شکل شیاف یا ژل نیز عرضه مى گردد. آیا خرید و فروش چنین دارویى جایز است؟

جواب: خرید و فروش آن اشکالى ندارد، ولى باید حتماً با اجازه و نسخه پزشک متعهّد باشد، تا از آن سوء استفاده نشود.

٣٧ – خرید کالا با چک شخص دیگر

سؤال: مشترى چکهایى را به بایع مى پردازد، که صادر کننده آن شخص ثالثى است. در صورت عدم تبدیل چکها به وجه نقد (به لحاظ عدم موجودى) آیا بایع حقّ رجوع به مشترى را دارد، یا این که با قبول چک شخص ثالث، ذمّه مشترى برىء و ضمان به ذمّه صاحب چک (شخص ثالث) منتقل مى شود؟ آیا بین موردى که شخص ثالث چک مذکور را بابت بدهى خود به مشترى داده، و جایى که صرفاً به عنوان امانت، یا تضمین، تحویل او داده تفاوتى وجود دارد؟

جواب: چک حواله اى بیش نیست، و ذمّه خریدار تا چک وصول نشود، مدیون فروشنده است; مگر این که فروشنده در حین معامله بپذیرد که ذمّه ثالث را به جاى ذمّه خریدار قبول کند.

٣٨ – عدم پرداخت ثمن در موعد مقرر

سؤال: اگر آپارتمانی به فردی با مبایعه نامه فروخته شود و خریدار در ازای بخشی از ثمن معامله و همچنین بیعانه یک فقره چک بدهد که این چک در تاریخ مقرر به علت عدم موجودی برگشت بخورد و فروشنده از این ثمن این معامله دیناری دریافت نکرده باشد. اما پس ازمدتی (۳ ماه) خریدار وجه چک را به حساب دادگستری واریز کند آیا معامله شرعا جایز است یا خیر؟

جواب: اگر شرط کرده باشند که ثمن در زمان معینی پرداخته شود و به این شرط عمل نکرده بایع حق فسخ دارد. در غیر اینصورت حق فسخ ندارد.

٣٩ – خرید طلا با احتمال سرقتی بودن آن

سؤال: خرید طلا از کسانى که احتمال داده مى شود طلایشان سرقتى باشد، چه حکمى دارد؟

جواب: در صورتى که احتمال قابل ملاحظه اى باشد اشکال دارد.

٤٠ – خرید و فروش طلای نگین دار

سؤال: طلا فروشان در هنگام خرید، نگین را از انگشتر یا گردنبند جدا مى کنند، و در هنگام فروش طلا را با نگین مى فروشند. این گونه معاملات شرعاً چه حکمى دارد؟

جواب: در صورتى که طبق توافق طرفین صورت گیرد اشکالى ندارد.

٤١ – خرید و فروش اجساد کفار برای پیوند

سؤال: اجسادى از کفّار موجود است که برخى اعضاى آن را، جهت کارهاى تحقیقاتى یا پیوند و مانند آن، به مبالغ هنگفتى خریدارى مى کنند. آیا خرید و فروش این اعضا جایز است؟ آیا میان اجسادى که شناسایى نشده و اولیایى ندارند، با دیگر اجساد تفاوتى وجود دارد؟

جواب: هرگاه این کار براى حفظ جان افراد زنده، یا درمان بیمارى مهمّى ضرورت داشته باشد مانعى ندارد. و فرقى میان افراد شناخته شده و غیر آنها نیست.

٤٢ – خرید و فروش دارو خارج از سیستم نظارتی

سؤال: خرید و فروش داروهاى دولتى، خارج از سیستم نظارتى چه حکمى دارد؟

جواب: در صورتى که بر خلاف مقرّرات جمهورى اسلامى باشد، یا منشأ ضرر و زیانى شود، جایز نیست.

٤٣ – سود تجارت در وقت اداری

سؤال: بنام خدا سلام علیکم

اگر فردی در شرایطی از محیط اداری در جهت کارهای شخصی استفاده کند و سود برد چگونه میتواند آن را جبران نماید؟

جواب: سود مذکور تعلق به خود او دارد ولی به مقداری که از وقت اداره یا وسایل آن صرف کرده مدیون است.

٤٤ – حکم معامله در حال اعتکاف

سؤال: اگر در حال اعتکاف معامله ای انجام دهد آیا معامله نیز باطل می شود؟

جواب: معامله باطل نیست.

٤٥ – خرید و فروش ماهیهای حرام گوشت

سؤال: خرید و فروش ماهیهاى حرام گوشت چه حکمى دارد؟

جواب: هرگاه منافع حلالى، مانند تهیّه غذا براى مرغداریها و مانند آن، داشته باشد جایز است. همچنین فروختن آنها به غیر مسلمانان، که خوردن آن را جایز مى دانند اشکالى ندارد.

٤٦ – فروش اجزای ماهیهای حرام گوشت

سؤال: خرید و فروش بالهاى ماهیهاى حرام گوشت، در صورتى که منافع مباحى داشته باشد، چه حکمى دارد؟

جواب: اشکالى ندارد.

٤٧ – قراردادن وجه التزام از سوی متعاقدین

سؤال: معمول است که در برخى قرار دادها ـ از جهت محکم کارى ـ مبلغى به عنوان وجه التزام از سوى متعاقدین پیش بینى مى گردد. تا چنانچه متعهّد از انجام تعهّد استنکاف ورزید، یا تعهّد را با تأخیر به انجام رسانید، مبلغ مزبور را به متعهّد له بپردازد. مثلا در قرارداد بیع، شرط مى گردد که چنانچه با بایع نسبت به انتقال رسمى مبیع اقدامى ننمود، مى بایست یک میلیون تومان به مشترى بپردازد. یا در قرار داد ساخت آپارتمان توافق مى شود که چنانچه پیمانکار در موعد مقرّر آپارتمان را تحویل نداد، باید به إزاى هر ماه تأخیر یک صد هزار تومان به کار فرما بپردازد. یعنى در واقع طرفین از قبل، خسارت و میزان آن را مفروض و پیش بینى مى نمایند. در حالى که ممکن است خسارت واقعى، کمتر یا بیشتر از مبلغ مذکور باشد، یا حقیقتاً خسارتى وارد نشده باشد. با عنایت به این که طبق موادّ 10 و 230 قانون مدنى ایران اشتراط چنین امرى تجویز شده، لطفاً در این مورد به سؤالات زیر پاسخ فرمایید: الف) مشروعیّت آن چگونه است؟ ب) بر فرض مشروعیّت شرط، اگر انتخاب انجام تعهّد، یا پرداخت وجه التزام به متعهّد تفویض گردد. یعنى توافق شده باشد که متعهّد به تشخیص خود یا تعهّد را به انجام رسانیده، یا به جاى آن وجه التزام را بپردازد. آیا این امر باعث مردّد شدن موضوع معامله، و در نتیجه ابطال عقد نخواهد شد؟ ج) اگر متعهّد ضمن عقد توافق نماید که چنانچه عدم انجام تعهّد، یا تأخیر در اجراى آن، حتّى منتسب به شخص ثالثى باشد، باز هم وجه التزام را شخصاً بپردازد (یعنى به طور مطلق ضامن شود) حکم مسأله چیست؟ د) اگر ضمن عقد شرط شود که در صورت امتناع متعهّد از انجام تعهّد، وى ملتزم باشد که هم تعهّد را انجام دهد و هم وجه التزام را بپردازد، چه حکمى خواهد داشت؟ هـ) اگر به واسطه اوضاع و احوال زمان اجراى عقد، انجام تعهّد متعذّر گردد. یعنى اجراى آن براى متعهّد غیر ممکن نبوده، ولى طاقت فرسا باشد. آیا باز هم در مقابل عدم اجرا، یا تأخیر در اجراى تعهّد، وجه التزام باید پرداخت گردد؟ آیا در اینصورت، حاکم حقِّ تعدیل وجه التزام را دارد؟

جواب: مشروعیّت آن از دو طریق امکان پذیر است; نخست این که تخلّفات باعث حقّ فسخ مى شود، ولى خیار فسخ مشروط به پرداختن فلان مقدار به عنوان خسارت شده باشد. دوّم این که معامله فسخ نشود، و با تأخیر انجام شود، و خسارت پیش بینى شده به عنوان شرط ضمن عقد ذکر شده باشد. در هر دو صورت گرفتن آن مبلغ جایز است.

این امر باعث تردید در معامله نمى شود، بلکه مفهومش این است که اگر معامله را فسخ کرد، باید در مقابل این حقّ فسخ، فلان مبلغ را بپردازد.

در دو فرض بالا تفاوتى بین سبب تأخیر و خسارت نیست.

در صورتى که شرط مربوط به تأخیر بوده باشد، اشکالى ندارد.

اگر شرط مطلق بوده، و مطابق فهم عرف شامل چنین صورتى هم مى شده، باید مطابق آن عمل گردد.

٤٨ – خرید و فروش با استفاده از رانت اطلاعاتی

سؤال: درصورتی که فردی با استفاده از رانت اطلاعاتی اقدام به خرید شیئی کند و از این طریق به منفعتی دست یابد

1- آیا این معامله وجه شرعی دارد؟

2- آیا این موجب ضمان می گردد؟ چه کسی ضامن است؟

3- با توجه به این که اطلاعات دهنده در انجام این معامله بدین صورت نقش داشته است, آیا چیزی بر عهده او نیست؟

4- در صورتی که مورد معامله زمین باشد نمازهایی که در آن خوانده شده و یا می شود چه حکمی دارد؟

جواب: هرگاه خدعه و نیرنگ و کلاه برداری بر آن صدق نکند استفاده کردن از اطلاعات خاص اشکالی ندارد. ولی اگر طرف مغبون شود خیار غبن دارد و اطلاع دهنده در صورتی که قصد تبرع نداشته باشد می تواند اجرة المثل بگیرد.

٤٩ – میزان سود کالا

سؤال: لطفا بفرمایید در خرید و فروش کالا حد سودی که روی کالا گذاشته می شود تا چه حد شرعی است و تاجر تا حد مجاز می باشد؟

جواب: در صورتی که از سوی حکومت اسلامی قیمت خاصی برای کالا معیّن نشده، فروشنده می تواند کالای خود را به هر قیمتی بفروشد ولی رعایت انصاف در هر حال لازم است.

٥٠ – اشتغال به کارهای غیر سمت سازمانی در شرکت

سؤال: من در شرکتی بعنوان تائید کننده کالای خریداری شده کار می کنم (نه بعنوان فروشنده و نه خریدار) حال بفرمائید اگر کالایی را که شرکت ما می خواهد بخرد(خرید معمولی و غیر مناقصه ایی) و من آنرا با کیفیت و قیمت بهتر از پیشنهاد فروشندگان دیگر به شرکت خودمان بفروشم آیا فروش آن و سود حاصله برای من حلال است یا خیر؟ با تشکر التماس دعا

جواب: در صورتی که به نفع و مصلحت شرکت و مطابق مقررات آن باشد اشکالی ندارد.

٥١ – فروش آپارتمانی که شرط ضمن عقد بر عدم معامله آن شده

سؤال: محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی پس از عرض سلام و آرزوی موفقیت برای حضرت عالی و برای استقرار اسلام عزیز، لطف فرموده در موارد ذیل نظر فقهی خود را بیان فرمایید: اگر کسی با سازمان ملی زمین و مسکن ( از سازمانهای وزارت مسکن ) قراردادی جهت خرید آپارتمان تنظیم کند و در این رابطه شروط ضمن عقدی با آنها داشته باشد به شرح ذیل : بند 4 شرط ضمن عقد : اینجانب تحت هیچ عنوان اعم از موقت یا دائم، عادی یا رسمی و به هر اسم، به هر کس حق وا گذاری آپارتمان موضوع این صورت مجلس را به اشخاص حقیقی و حقوقی دیگر ندارم و در صورتی که خلاف آن محرز شود سازمان مسکن اختیار تام خواهد داشت ضمن خودداری از واگذاری آپارتمان در خصوص وجوه واریز شده طبق بند م با اینجانب رفتار نماید. بند 9 : خریدار حق وا گذاری حقوق مربوط به این قرارداد را قبل از ثبت رسمی معامله در دفتر خانه اسناد رسمی به دیگری تحت هیچ عنوان حقوقی از قبیل بیع ، صلح ، رهن ، وکالت و غیره را بدون موافقت کتبی فروشنده ندارد. سئوال 1: اگر شخصی با علم به شرایط ضمن عقد فوق بدون هماهنگی با سازمان مسکن با خریدار وارد معامله شود و قبل از صدور سند رسمی از سوی اداره ثبت سه دانگ از این آپارتمان را که ساخته نشده و قیمت قطعی آن مشخص نشده را خریداری کند حکم مالکیت او چگونه است؟

1- در صورتی که سازمان مذکور موافقت نکند آن معامله اشکال دارد.

٥٢ – فروش میته و غذای نجس به کفار

آیا جایز است ماهى هاى حرام را به کفّار بفروشند و پول حاصل آن را مصرف کنند یا به حکومت اسلامى بدهند؟

جواب: فروختن به کسانى که آن را حلال مى دانند جایز است و همچنین بیع میته و غذاى نجس و بعضى از حیوانات غیر مأکول، ولى فروختن شراب و مانند آن جایز نیست.

٥٣ – مجسمه هایی که اسباب بازی هستند

سؤال: خرید و فروش مجسمه هایى که از گچ یا موادساخته مى شود و به عنوان اسباب بازى و یا براى نگهدارى در منازل به کار مى رود، چه حکمى دارد؟ مثل انواع عروسکها و سگها و گربه ها و مرغها که از گچ یا مواد ساخته مى شود؟

جواب: هرگاه به صورت اسباب بازى باشد مانعى ندارد ولى بهتر آن است که از آنها براى تزیین استفاده نشود.

٥٤ – خرید و فروش مواد مخدّر

سؤال: آیا صحیح است که بگوییم خرید و فروش موادّ مخدّر مانند خرید و فروش شراب است به این معنا که خریدار مالک مواد نمى شود و فروشنده مالک ثمن و مبلغ آن مواد نمى باشد؟

جواب: آرى صحیح است و معامله این مواد باطل است.

٥٥ – عدم مراجعه خریدار برای اخذ جنس

سؤال: شخصى متاعى را فروخته و به صورت مجزّا آن را نگهدارى مى کند ولى هنوز از خریدار خبرى نشده است اکنون با این که در کیفیّت ساخت و تهیّه آن جنس ظرافت خاصّى قائل شده است بایع درباره آن جنس چه وظیفه اى دارد (و اگر پول آن را قبلا دریافت کرده باشد چطور)؟

جواب: هرگاه مشترى تا سه روز پول جنسى را که نقداً خریدارى کرده نیاورد فروشنده حق فسخ دارد و اگر پول آن متاع را داده آن چیز در نزد شما امانت است.

٥٦ – حکم معاملاتی که در حال سکته مغزی انجام شده

سؤال: پدرم پس از سکته مغزى و بسترى شدن در بیمارستان، بعد از دو روز بیهوشى از مرگ نجات یافته، و از بیمارستان مرخّص شد. نامبرده که در حال صحّت جسمى و فکرى کامل نبود بنا به توصیه یک نفر، ملک خود را بین پسر و دخترش بطور مساوى تقسیم کرد، و این تقسیم به خاطر دریافت سند عادى از ثبت اسناد به صورت خرید و فروش نوشته شده است، بدین گونه که فروشنده پدرم و خریدار هر یک از فرزندان هستند; ولى در واقع هیچ گونه مبادله اى صورت نگرفته، و از طرف خریداران هیچ مبلغى پرداخت نشده، و قبض و اقباضى صورت نگرفته است، لطفاً در این باره به پرسشهاى زیر پاسخ دهید:

الف) آیا شخص مذکور با چنین حالى، که در اثر سکته مغزى قسمتى از مغزش از کار افتاده، مى تواند شخصاً به نقل و انتقال مالى دست بزند؟

ب) آیا تقسیم مزبور در تمام مال نافذ است، یا نسبت به ثلث مال اثر دارد؟

ج) آیا نوشتن قرار داد بیع بدون نقل و انتقال مال، و یا ردّ و بدل اسناد، صحیح است؟

جواب: الف) اگر این مقدار از بیمارى موجب اختلال در عقل او نشده باشد، نقل و انتقالات او اشکالى ندارد، و فلج شدن بدن ارتباطى به اختلال فکرى ندارد.

ب) هرگاه واقعاً بیمار بوده، و سرانجام بیمارى اش سبب مرگ او شده، تصرّفات او که شکل بخشش داشته باشد تنها در یک سوم مال نافذ است بنا بر احتیاط واجب. و اگر بیمار نباشد و یا آن بیمارى سبب مرگ او نشود تصرّفات او بطور کامل جایز است، مشروط بر اینکه در صورت بخشش آن را تحویل دهد.

ج) اگر قرارداد معامله را بنویسند و امضا کنند و پول آن را نقداً بپردازند یا در ذمّه باشد مانعى ندارد، همچنین اگر قرائنى باشد که منظور از بیع هبه است آن هم مانعى ندارد، ولى باید ملک را تحویل طرف بدهد.

٥٧ – رجوع مالک اصلی در معامله فضولی

سؤال: در معامله فضولى، مالک اصلى حقّ رجوع به کدام یک از بایع و مشترى را دارد؟

جواب: مالک مى تواند مثل یا قیمت را از مشترى بگیرد و اگر دسترسى به او پیدا نکرد مى تواند از بایع بگیرد و در صورت اوّل مشترى مى تواند وجهى را که داده پس بگیرد و اگر قیمتى را که به مالک پرداخته بیش از آن وجه باشد تفاوت را نیز مى تواند از بایع بگیرد مگر این که آگاهانه این کار را کرده باشد که در این صورت تفاوت را نمى تواند بگیرد.

٥٨ – خرید زمین توسط حکومت بدون رضایت صاحب آن

سؤال: خرید زمینهاى کشاورزى از کشاورزان بدون رضایت آنها توسط زمین شهرى یا نهاد دیگر چه صورت دارد؟

جواب: هیچ کس حق ندارد ملک شرعى دیگرى را بدون رضایت او از او بگیرد و در فرض معامله مبلغ با توافق طرفین تعیین مى شود و چنانچه به زور بگیرند آن زمین غصبى است و نماز در آن اشکال دارد و هرگاه ضرورتى ایجاب کند که ملکى را براى مصلحت مسلمین از صاحبش بگیرند باید با او توافق کنند یا لااقل قیمت عادلانه روز را بپردازند و اگر در مالکیّت ملک اختلافى هست باید به محاکم صالحه مراجعه شود.

٥٩ – عدم پرداخت ثمن معامله نقدی تا مدت طولانی

سؤال: اگر فروشنده، جنس را به صورت نقد به خریدار بفروشد و خریدار هم در اثر سهل انگارى پول فروشنده را ندهد و تا ده یا پانزده سال پول فروشنده را نگهدارد و در این مدّت قیمت جنس چند برابر شود، آیا فروشنده مى تواند خود جنس را از خریدار مطالبه کند؟

جواب: فقط حق دارد پول خود را مطالبه کند، ولى چون مدّت زیادى گذشته و ارزش پول بسیار تغییر کرده، احتیاط واجب آن است که او را راضى کند و یا تفاوت را محاسبه نماید.

٦٠ – فروش تمبر به بیش از قیمت مندرج

سؤال: فروش تمبرهاى پستى که قیمت معینى دارند به قیمت بیشتر چه حکمى دارد؟

جواب: در صورتى که غرض عقلایى داشته باشد مانعى ندارد.

٦١ – انتقال شرط ضمن عقد بیع به وراث مشتری

سؤال: یک نفر که در کنار نهر، زمین دارد با شخص دیگرى که زمین او در کنار نهر واقع نشده است زمینشان را مبادله مى کنند، با این شرط که شخصى که در کنار نهر زمین دارد تعهّد مى کند هرساله نهر را تمیز کند و خاک بردارى کند و براى همیشه این کار را تا قیامت انجام خواهد داد. او به این شرط عمل مى کند. بعد از او پسرهاى او هم به این شرط عمل مى کنند. الآن بعد از پسرها نوبت نوه ها رسیده که آنها به این شرط عمل نمى کنند، آیا بر این نوه ها واجب است که به شرط جدّ پدرى خود عمل کنند؟

جواب: گذاشتن شرط بر عهده غیر مشترى یا طرف معاوضه مشروعیّت ندارد

٦٢ – تعویض طلای کهنه با طلای نو

سؤال: آیا تعویض جنس کهنه با جنس نو به مقدار کمتر ربا است؟ مثلا تعویض طلا از مصادیق ربا است یا خیر؟

جواب: چنانچه به صورت دو معامله ی جداگانه انجام شود اشکالی ندارد یعنی طلای کهنه را به قیمت معین بفروشد و طلای نو را به قیمت بالاتر بخرد.

٦٣ – اطلاع از وقفی بودن جنس خریداری شده

سؤال: اگر کسی فرشی را بخرد و بعد از خریدن ببیند در پشت آن نوشته شده است: «وقف مسجد امام حسین (علیه السلام)» و او نداند که این مسجد کجاست، تکلیف او چیست؟

جواب: احتیاط آن است که تحقیق کند، اگر مسجدی در آن منطقه یا در آن جا به نام امام حسین (علیه السلام) است، تحویل آن جا بدهد و اگر نیست به یکی از مساجد دیگر بدهد.

٦٤ – خرید لوازم سرقت شده از مسجد

سؤال: اگر کسی فرش یا لوازم دیگری را از سارقی بخرد و بعد معلوم شود از اموال مسجد بوده که سارق آن را به سرقت برده است، وظیفه او چیست؟

جواب: وظیفه او این است که آن وسایل را به مسجد بازگرداند و اگر قدرت داشته باشد می تواند وجه خود را از سارق باز پس بگیرد.

٦٥ – شرط کاهش یا افزایش عوضین در اقاله

سؤال: شرط کاهش یا افزایش عوضین در اقاله چه وضعیتی دارد؟ (باطل است یا صحیح؟) و آیا در صورت بطلان باعث بطلان عقد می شود؟

جواب: این شرط باطل است ولی موجب بطلان اقاله نمی شود.

٦٦ – فروش جعبه اجناس به قیمت خود جنس

سؤال: آیا فروش کارتن همراه جنس در حالیکه مشتری راضی به خرید کارتن به قیمت جنس مورد نظر نیست، حکم غش را دارد؟ (مثلا کارتن تخم مرغ و یا شیرینی که به اجبار به همراه جنس و به قیمت آن فروخته می شود)

جواب: در صورتیکه مشتری راضی نباشد این کار جایز نیست مگر اینکه در صورتی که قولا یا عملا بگوید جعبه نیز به قیمت آن جنس فروخته می شود.

٦٧ – خرید و فروش آرد در نانوایی ها

سؤال: نظر شما درباره فروش آرد یارانه ای به مردم چیست؟

نانی که از این آرد پخته می شود حلال است یا حرام؟

جواب: اگر از آن نان بپزند برای کسانی که از آن نان استفاده می کنند اشکالی ندارد ولی فروشنده اگر پول بیشتری بگیرد برای او جایز نیست.

٦٨ – خرید و فروش قرآن کریم

سؤال: نظر حضرت آیت الله مکارم در مورد بیع مصحف چیست؟

جواب: بیع مصحف اشکالی ندارد ولی بهتر آن است که فروشنده مصحف را هدیه کند و شما هم وجه آن را به عنوان هدیه به او بدهید.

٦٩ – خرید و فروش دین (قرض)

سؤال: آیا خرید دین جایز است یا خیر؟

اگر خرید دین جایز است آیا اگر اقدام به خرید یک دین نماییم و بخشی از آن را به صورت نقد و بخشی کمتری را به صورت نسیه پرداخت کنیم درست است؟

جواب: خرید دین در صورتی جایز است که با وجه نقد باشد.

٧٠ – فروش گوشت هایی که ذبح شرعی نشده اند به غیر مسلمانان

سؤال: فروش مواد غذایی بدون ذبح اسلامی به غیر مسلمانان چه حکمی دارد؟

جواب: مانعی ندارد.

٧١ – خرید و فروش اجناس شانسی

سؤال: خرید و فروش لپ لپ و از این نمونه که شانسی است چه حکمی دارد؟

جواب: چنانچه پول، در مقابل مقدار معلوم باشد اشکالی ندارد.

٧٢ – پیش فروش یا پیش خرید سکه

سؤال: در خرید و فروش سکه طلا (در مقابل پول) آیا باید معامله نقدی بوده و در مجلس تبادل طلا و پول انجام شود؟ درخصوص پیش فروش یا پیش خرید سکه طلا (در مقابل پول) چگونه است؟

جواب: پیش فروش و پیش خرید سکه طلا در صورتی که نقدا وجه آن پرداخته شود اشکالی ندارد و نقد بودن طرفین لازم نیست.

٧٣ – ادعای فروشنده نسبت به نخل موجود در زمین فروخته شده

سؤال: زمینی را کسی فروخته و در آن نخلی بوده شرط نکردن که نخل مال فروشنده است یا خریدار الان فروشنده میگه تا وقتی که ساختمان نساخته ای و زمین خالی است من از نخلم استفاده میکنم با این وجود نخل از آن فروشنده است یا خریدار؟

جواب: در صورتی که شرط نشده باشد؛ نخل تعلق به خریدار دارد مگر اینکه عرف محل برخلاف آن باشد.

٧٤ – فروش اسپرم حیوانات

سؤال: فروش اسپرم حیوانات چه حکمی دارد؟

جواب: در صورتی که فایده معقولی داشته باشد مانعی ندارد.

٧٥ – فروش فیش واریز شده بانکها

سؤال: فردی برای دریافت گواهینامه یا چیزی شبیه به آن مبلغی را به حساب معرفی شده نزد بانک واریز میکند اما بدلیلی از ادامه کار مثلا گرفتن گواهینامه منصرف می شود آیا الان میتواند این فیشی که مبلغ آن واریز شده را به مبلغی بالاتر یا پایین تر از مبلغ مندرج در آن بفروشد؟

جواب: در صورتی که بر خلاف مقررات نباشد اشکالی ندارد.

٧٦ – گرفتن مبلغ اضافی توسط وکیل در خرید

سؤال: عموی من به من پول داد که برایش یک وسیله بخرم. من وسیله را به قیمت 24 هزار تومان خریدم، اگر از او 27 هزار تومان بگیرم اشکال دارد یا خیر؟

جواب: بدون اطلاع او جایز نیست.

٧٧ – فرقه جهود و معامله با غیر شیعه

سؤال: آیا فرقه ای به نام جهودیت (معروف به پنج امامی) وجود دارد؟ در صورت وجود چنین فرقه ای خرید اجناسی مانند پوشاک از آنها چگونه است؟ (البته ندانسته) و در کل خرید اجناسی که هیچگونه اشاعه فرهنگی نامناسب ندارد از افرادی که شیعه نیستند (مثلا در خارج از کشور یا داخل کشور) چگونه است؟

جواب: در صورتیکه از افرادی که بر ضد اسلام اقدام می کنند نباشند مانعی ندارد.

٧٨ – خرید و فروش آبزیان حرام گوشت

سؤال: آن دسته از آبزیان که خوردن آنها حرام است و لو این که زنده از آب گرفته شده باشد آیا محکوم به حکم میته است که خرید و فروش آن حرام مى باشد؟ (چون از آنها استفاده هاى دیگرى مانند خوراک براى دام و طیور و بعضاً استفاده هاى صنعتى مى شود).

جواب: خرید و فروش آنها براى منافع دیگر اشکالى ندارد.

٧٩ – پرداخت باقی مانده وجه زمین به قیمت روز

سؤال: شخصى زمینى را به ارزش یکصد و سى هزار تومان فروخته است و خریدار فقط پنجاه هزار تومان از مبلغ فوق را تسلیم فروشنده نموده است حال با گذشت چهارده سال که زمین گران شده است مشترى ادعاى مالکیّت نموده، در صورتى که از همان روز اوّل هشتاد هزار تومان که قسمت اصلى ارزش زمین بوده است را به بایع پرداخت ننموده است در نتیجه بایع مدّعى است چون حقّ خیار تأخیر ثمن بلکه عدم پرداخت ثمن در کار است ملک برگشت کرده و متعلّق به خودش است و مشترى مدّعى است که تمام ملک متعلّق به ایشان است حکم مسأله چیست؟

جواب: خیار تأخیر مربوط به این موارد نیست و زمین متعلّق به مشترى است ولى احتیاط واجب آن است که به خاطر تفاوت فوق العاده زمین در این مدّت معادل مبلغ هشتاد هزار تومان را با توجّه به قیمت امروز زمین بدهد و یا بایع را راضى کند.

٨٠ – لوازم جانبی ساختمان در معامله

سؤال: در معامله ساختمانى نسبت به کابینت شرط خاصّى نشده است. بعد از تحویل و تحوّل ساختمان و بهاى آن، نزاعى بین فروشنده و خریدار مبنى بر این که کابینت جزء ساختمان بوده یا نبوده، در گرفته است. حکم نهایى را ارجاع به عرف داده اند، و بعد از مراجعه به عرف با حضور شهود، حکم به بردن کابینت کرده اند. اکنون خریدار مى گوید: با مراجعه مجدّد به عرف و نیز حکم شرعى، کابینت جزء لازم خانه است در حالى که در هر معامله اى که مى شود کابینت و امثال آن، مثل آبگرمکن، کولر، پرده کرکره و مانند آن شرط مى شود. از محضر حضرتعالى تقاضا داریم نسبت به این مسأله حکم شرعى را بیان فرمایید.

جواب: کابینت معمولا روى منزل است; مگر آن که صریحاً خلاف آن را شرط کنند. بنابراین، فروشنده در صورتى که شرط خاصّى نکرده، نباید کابینت را ببرد.

صفحه والدفتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله), 11647
نوع محتوا
کلیدواژه ها
شرح مختصر
کاربر2
تاریخ ایجاد
تاریخ ویرایش2014/11/23