|
احکام بانکها، آیت الله نوری همدانی مدظله
سؤال 465 - درباره ماهیت حسابهای بانکی از نظر اسلام؛ بفرمائید:
الف: آیا در بانکها اعتبار و ارزش قراردادی پول به نام اشخاص ثبت و جابجا میشود یا به عین اسکناس اجازه در تصرف داده میشود؟
پاسخ: به عین اسکناس بعنوان وکالت اجازه تصرف داده میشود.
ب: آیا حکم شکلهای مختلف حسابهای بانکی (جاری، سپرده ثابت، مشارکتهای بانکی و...) یکسان است؟
پاسخ: از نظر اینکه صاحبان پول، متصدیان بانکها را وکیل میکنند که از این وجوه در فعالیتهای اقتصادی بکارگیرند یکسان میباشند.
پاسخ: حکم سودهای علی الحساب که در مشارکتهای بانکی به سپردهگذاری پرداخت میشود چیست؟
پاسخ: اگر متصدیان بانکها را وکیل کنند که از آن پولها در فعالیتهای اقتصادی بکار گرفته شود و مبلغی از منافع را به صاحبان پول بدهند مانعی ندارد.
پاسخ: حکم جوائز و هدایائی که بانک به سپرده گذاری پرداخت میکند چیست؟
پاسخ: اشکال ندارد.
سؤال 466 - وام دریافتی از بانک و بازپرداخت آن چه حکمی دارد؟
پاسخ: در صورتی که طبق مقررات بانک گرفته باشد مانعی ندارد.
سؤال 467 - با توجه به اینکه ظاهراً در قوانین فعلی در مورد عدم انجام تعهد در موعد مقرر برای جبران خسارت نسبت به اصل بدهی، بمیزان 12 درصد بعنوان خسارت تأخیر پیش بینی شده است و ظاهراً بانکها آن را عمل میکنند. آیا این خسارت شرعاً رباست؟
پاسخ: در صورتی که طبق مقررات مربوطه بانکها عمل شود باید خسارت پرداخت شود.
سؤال 468 - بانک برای تهیه ماشین آلات و مواد اولیه وامی بصورت زیر در اختیار صاحب کارگاه قرار میدهد. جنس مورد نیاز را باید صاحب کارگاه انتخاب نماید و فروشنده را به بانک معرفی کند، بانک با خرید نقدی جنس مذکور از فروشنده، آن را بصورت اقساط به صاحب کارگاه به زیاده میفروشد. سؤال اینست که اگر شخص نیاز به جنس مذکور ندارد و فقط برای گرفتن پول از بانک فاکتور صوری از فروشنده به بانک ارائه میدهد و پولی را که بانک به فروشنده بابت فاکتور میپردازد از او میگیرد.
1 - در صورتیکه مسئولین بانک علم به صوری بودن فاکتور داشته باشند پرداخت وجه چه صورتی دارد؟
2 - در صورتیکه مسئولین بانک علم به صوری بودن فاکتور نداشته باشد چه صورتی دارد؟
3 - دادن فاکتور صوری توسط فروشنده و دریافت وجهی در مقابل آن، جهت دریافت وام چگونه است؟
4 - دریافت اینگونه وام صوری و پرداخت زیاده در مقابل آن، ربا محسوب میشود یا خیر؟
پاسخ: پرداخت وام توسط مسئولین بانکهادر صورت دوم صحیح است ولی صورت اوّل و سوّم اشکال دارد و صورت چهارم ربا میباشد.
سؤال 469 - خرید سهام بانکها و مؤسسات اعتباری پولی که در بعضی موارد مرتکب ربا میشوند چگونه است؟
پاسخ: در صورتی که خصوصیّات سهام و مؤسسات اعتباری معلوم و مشخص باشد خرید آن اشکال ندارد و ارتکاب ربا در بعضی موارد موجب بطلان معاملهای که ارکان معامله در آن محقَّق است و علم به تحقّق ربا در آن حاصل نشده است نمیشود.
سؤال 470 - با توجه به اینکه بانکهای جمهوری اسلامی قانوناً موظف هستند که تحت یکی از عناوین عقود اسلامی پول در اختیار متقاضیان قرار دهند، چنانچه قرار داد بجهتی باطل باشد تکلیف گیرنده و کارمند بانک را تعیین فرمائید که آیا کارمند و رؤسای بانک مجاز به پرداخت وام غیر مشروع هستند یا خیر؟ و گیرنده حقِّ تصرّف در پول دارد یا خیر؟
پاسخ: بنا بر آنچه که در پاسخ یکی از سؤالات آن مرکز محترم گفتیم بنظر ما پولهائی که در اختیار بانکها گذاشته میشود تا در مجاری اقتصادی مشروع بکار بیندازند بعنوان وکالت بانکها از طرف صاحبان پول است و پولها در مُلک صاحبان پول باقی است.
بنابراین کارمند و رؤسای بانکها مجاز به پرداخت وام غیر مشروع نیستند و گیرنده نیز در صورت علم به بطلان و غیر مشروع بودن، حق تصرّف در پول را ندارد.
سؤال 471 - استخدام در بانکهائی که بعضاً کار ربوی دارند، برای کار ربوی و غیر ربوی چه صورت دارد؟
پاسخ: دخالت و کمک به معامله ربوی به هر شکلی که باشد حرام است.
سود بانکها
سؤال 472 - آیا سود گرفتن از بانکِ مسلمانان جایز است؟ از غیر مسلمانان چطور؟
پاسخ: در صورتی که بانک را وکیل خود نماید تا متصدیان بانک پولهائی را که از اشخاص میگیرند در جریانهای اقتصادی بکار اندازند و سود حاصله را بین خود و صاحبان سرمایه پول تقسیم کنند، گرفتن سود مانعی ندارد و سود گرفتن از غیر مسلمانان اشکال ندارد.
سؤال 473 - در وامهای جعاله که قانوناً بانک موظف است مورد قرار داد را انجام دهد، بانک فقط پول در اختیار جاعل قرار میدهد و از او میخواهد که بوکالت از طرف بانک کار خود را انجام دهد و بعداً علاوه بر پول دریافتی مبلغی بعنوان حق الجعاله به بانک بپردازد که در حقیقت جاعل شخصاً مورد جعاله را با پول بانک به انجام رسانده و حق الجعاله را بانک دریافت میدارد، بفرمائید اینگونه قرار داد صورت شرعی دارد یا خیر؟
پاسخ: دادن پول به بانکها و گرفتن پول توسّط بانکها از صاحبان پول بعنوان جعاله نیست و موازین جعاله در این مورد متمّشی نیست و ما رابطه صاحبان پول با بانکها را بر اساس عنوان دیگری میدانیم که در توضیح المسائل در صفحه 606 ذکر کردهایم.
سؤال 474 - در وام مسکن، بانک نیمی از خانه مشتری را به مبلغی میخرد و بعد از پایان کار سهم خود را بصورت اقساط و به مبلغی زیادتر به او میفروشد و بعضاً انتقال بصورت رسمی در محضر هم انجام میگیرد. لکن در مواردی دیده شده که مشتری متوجّه این خرید و فروش نشده یا قصد جدّی در معامله نداشته، بفرمائید در این صورت پرداخت زیاده به بانک جایز است یا خیر؟ و تصرف مشتری در پول دریافتی چه صورت دارد؟
پاسخ: در معامله توجه و قصد جدّی لازم است و الاّ معامله باطل است و در گرفتن وام از بانک اگر به آنچه که در پشت ورقه بانکی نوشته شده است عمل شود و معامله بر آن اساس انجام بگیرد در این صورت دادن سود به بانک اشکال ندارد.
سؤال 475 - گذاشتن پول در بانکهای خارجی و دریافت سود از آنها چه صورتی دارد؟
با فرض جواز دریافت سود از بانکهای خارجی، از آنجا که پس انداز در بانکهای خارجی موجب تقویت کفار و سلطه اقتصادی آنان و تضعیف اقتصاد کشورهای اسلامی میگردد حکم مسئله چگونه است؟
پاسخ: در صورتی که موجب سلطه اقتصادی بر کشورهای اسلامی و یا تضعیف اقتصادی کشورهای اسلامی شود حرام است.
جوائز بانکها
سؤال 476 - گرفتن جوائز بانکها در دو صورت (افتتاح حساب مشروط به شرکت در قرعه کشی، و بدون شرط) چه حکمی دارد؟
پاسخ: بانکها برای اینکه افتتاح کنندگان حساب با آنها افزایش پیدا کند میخواهند برای جلب و تشویق آنها مبلغی را بعنوان هبه به آنها بدهند ولی چون نمیخواهند یا نمیتوانند به همه آنها هبه کنند لذا با اقدام به قرعه کشیدن به کسانی که قرعه به نام آنها اصابت میکند جائزه میدهند (جائزه یک نوع هبه است) بر این اساس، جوائز بانکها در هر دو صورت مذکور در فوق اشکال ندارد.
سؤال 477 - افتتاح حساب قرض الحسنه در بانکها مشروط به شرکت در قرعه کشی، و بدون شرط چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر شرط مربوط به افتتاح حساب است و به قرض مربوط نیست اشکال ندارد.
|
