اصطلاحات فقهی

تقلید (آیت الله العظمی مکارم مدظله)

اصطلاحات فقهی

منابع احکام فقهی

سؤال 1: آیا تمام مسایلى که در رساله مراجع تقلید وجود دارد، برگرفته شده از احادیث و آیات قرآنى است؟ یا این که مى توان بعضى از مسایل را با دلیل عقلى بیان کرد؟

پاسخ: معمولاً تمام مسایل مزبور، از قرآن و اخبار اسلامى گرفته شده است; ولى دلیل عقلى نیز یکى از ادلّه چهارگانه فقهى است. 

رجوع به مجتهد دیگر در احتیاطات واجب

سوال2: آیا در احتیاطات واجب مى توان به هر مجتهدى مراجعه کرد؟

پاسخ: رجوع به مجتهدى که اعلم یا حداقل مساوى دیگران باشد، مانعى ندارد.

منظور از احتیاط در احکام

سؤال3: منظور از احتیاط در احکام جواز است یا حرمت؟

پاسخ: احتیاط اگر همراه با فتوی باشد مستحب است و اگر بدون آن باشد واجب است.

معنی احتیاط واجب

سؤال4: میخواستم بدانم وقتی که می فرمایید احتیاط واجب آن است که در ازدواج موقت اذن جد یا.. واجب است با حکم حرام بودن چه فرقی میکنند؟

پاسخ: تفاوتی با حرام بودن نمی کند.

معنی احتیاط بر ترک

سؤال5: احتیاط بر ترک آن است یعنی چه؟

پاسخ: یعنی یا باید آن را ترک کنید یا به فتوای مجتهد دیگری که همردیف مراجع تقلید محسوب می شود عمل کنید.

احتیاط واجب و احتیاط مستحب

سؤال 6:من گاهى که رساله توضیح المسائل را مطالعه مى کنم، به جملاتى مانند «احتیاط واجب» و «احتیاط مستحبّ» برخورد مى کنم. آیا باید به آنها عمل کنم؟

پاسخ: منظور از «احتیاط واجب» آن است که مجتهد روى جهاتى فتواى نهایى خود را بیان نکرده باشد، در این صورت مقلّد مى تواند به آن احتیاط عمل کند، و مى تواند به مرجع دیگرى مراجعه نموده، و به فتواى او عمل نماید. ولى «احتیاط مستحبّ» چنین نیست; مى تواند آن را عمل کند، یا رها نماید.

معنی عبارت "جایز نیست"

سؤال7 : آیا جمله «جایز نیست» معادل جمله «حرام است» مى باشد، یا تفاوت دارند؟ اگر تفاوت دارند، تفاوت آن در چیست؟

پاسخ: تفاوتى ندارد.

تفاوت «فتوای به احتیاط » با «احتیاط به فتوی»

سؤال 8: تفاوت «فتواى به احتیاط» با «احتیاط در فتوا» را در ضمن مثالى گویا بیان فرمایید.

پاسخ: فتواى به احتیاط آن است که مجتهد دستور به احتیاط بدهد. مثلا بگوید:«اگر دو ظرف آب وجود دارد، و مى دانى یکى از آن دو نجس است، امّا نجس را نمى شناسى باید احتیاط نموده، و از هر دو اجتناب کنى.» ولى احتیاط در فتوا این است که مثلا بگوید:«قناعت کردن به یک تسبیح اربعه در رکعت سوّم و چهارم اشکال دارد، و احتیاط آن است که سه مرتبه بخوانى».

فرق لازم و واجب در فقه

سؤال9: فرق واجب و لازم چیست؟

پاسخ: لازم و واجب معمولا به یک معناست، ولى گاهى لازم مفهوم وسیعترى دارد و بر غیر احکام تکلیفى نیز اطلاق مى شود.

قاعده اقدام

سؤال10: قاعده اقدام یعنى چه؟

پاسخ: منظور از قاعده اقدام این است که انسان آگاهانه به ضرر خود اقدام کند، مثلا جنسى را که مى داند هزارتومان ارزش ندارد به خاطر ملاحظاتى آن را به این قیمت خریدارى کند.

 منظور از عبارت حکم دائر مدار موضوع است

سؤال 11: منظور از این که مى گویند حکم، دائر مدار موضوع است، چیست؟

پاسخ: این که مى گویند حکم دائر مدار موضوع است مفهومش این است که مثلا شراب مادامى که شراب است، نجس و حرام مى باشد امّا هنگامى که سرکه شد پاک و حلال مى شود، همچنین سایر احکام شرع، تابع موضوعات آن مى باشد و با تغییر و تبدیل موضوعات، ممکن است عوض شود.

 مفهوم اماره

سؤال12: منظور از اماره چیست؟

پاسخ: منظور از اماره هر دلیل ظنّى معتبر است، مانند شهادت شهود عادل و گاه به دلایل قطعى نیز امارات قطعى گفته مى شود.

موارد رجوع در احتیاطات

سؤال 13: آیا در جملاتى از قبیل «خالى از اشکال نیست»، «محلّ تأمّل است» و «بعید نیست که چنین باشد» مى شود به مرجع تقلید دیگرى رجوع کرد؟

پاسخ: در احتیاطات، رجوع به غیر جایز است و همچنین در جمله «خالى از اشکال نیست» و جمله «محلّ تأمّل است» و امّا جمله «بعید نیست» در تعبیرات ما فتواست.

فرق قصد رجاء واستحباب مطلق در انجام عمل

سؤال14: فرق انجام عمل به قصد رجاء با انجام عمل به قصد استحباب مطلق چیست؟

پاسخ: در استحباب مطلق نیت قطعی می کند ولی در قصد رجا نیت قطعی ندارد بلکه نیت احتمالی دارد.

معنی استفتاء

سؤال16: استفتاء به چه معناست؟

پاسخ: یعنی سوال از فتوی کردن و طلب فتوی نمودن.