|
استفتائات پزشکی- آیت الله العظمی مکارم مدظله
تلقیح مصنوعی
1-حکم اجاره رحم محارم
سؤال:اگر زوجین که مشکل باروری دارند نطفه خود را در رحم زن دیگر مثلا خاله زوج پرورش دهندآیاشرعا جائز است؟
پاسخ:در صورتی که نطفه زوجین در خارج از رحم تلقیح شود و سپس به رحم زن دیگری منتقل گردد، این کار ذاتا اشکالی ندارد. ولی با توجه به این که غالباً مستلزم نظر و لمس حرام می باشد جز در موارد ضرورت جایز نیست.
2- اهداء جنین و اسپرم
سؤال:نظر جنابعالی در مورد لقاح مصنوعی و اهدا جنین و اسپرم چیست؟ آیا دریافت کننده مادر به حساب می آید؟
پاسخ:هر گاه لقاح در میان و وزجه باشد ذاتاً اشکالی ندارد و آن را می توان در رحم شخص ثالث پرورش داد ولی چون این کار مستلزم نظر و لمس حرام است تنها در موارد ضرورت جایز است و در هر حال آن فرزند با شخص ثالث و شوهرش محرم است هر چند پدر و مادر اصلی او صاحبان نطفه هستند.
3- از بین بردن نطفه رشد یافته در آزمایشگاه
سؤال:اطبا در آزمایشگاه، منى مرد «اسپرم» را با منى زن «اوول» در لوله آزمایش قرار داده و آن را رشد مى دهند، بفرمایید:
الف) آیا نطفه رشد یافته را مى توان دور افکند یا این که حکم سقط جنین را پیدا مى کند و باید تا طفل کامل (صاحب روح) شدن از وى محافظت نمود؟
ب) اگر دور افکندن آن جایز نباشد، آیا باید دیه سقط جنین پرداخت شود و در صورتى که باید پرداخت شود به عهده کیست؟
ج) آیا دور اندازى آن در زمان قبل از ولوج روح یا بعد از ولوج، فرق دارد، لطفاً بیان نمایید؟
د) در مورد سؤال فوق آیا فرقى بین منى مرد اجنبى با منى زن اجنبیّه براى لقاح و رشد در لوله آزمایشگاهى هست؟
هـ) اگر منى مرد و زن اجنبى و اجنبیّه باشد، آیا اصل انجام این عمل جایز است؟
پاسخ:الف) نگهدارى آن واجب نیست.
ب) از جواب قبل روشن شد که دیه ندارد.
ج) مادامى که به صورت انسان زنده اى در نیامده، حفظ آن دلیلى ندارد.
د) تفاوتى نیست.
هـ) خالى از اشکال نیست.
4- انتقال جنین از یک رحم به رحم دیگر
سؤال:اطبا مى توانند جنین را از شکم زنى که نمى تواند آن را در رحم معیوب خود پرورش دهد و سقط مى کند خارج نموده و در حم سالم زن دیگرى قرار داده که در آن جا به رشد خود ادامه داده تا به طور طبیعى متولّد شود، بفرمایید:
الف) آیا اگر زن دوّم هم همسر شوهر زن اوّل باشد (که نطفه متعلّق به یک شوهر مى شود) این کار جایز است؟
ب) در صورتى که زن دوّم با شوهر زن اوّل بیگانه و اجنبى باشد، آیا این کار جایز مى باشد؟
ج) اگر انجام این کار قبل از ولوج روح یا بعد از ولوج روح فرق دارد، آن را بیان فرمایید؟
پاسخ:در هر سه صورت، انتقال جنین (بعد از انعقاد نطفه) مانعى ندارد، ولى چون معمولا مستلزم نظر و لمس حرام است، تنها در مواردى مجاز مى باشد که ضرورتى وجود داشته باشد.
5- حکم شرعی تلقیح مصنوعی
سؤال:آیا جایز است نطفه مرد بیگانه اى را به زن شوهردارى تلقیح کرد؟ نطفه شوهرش چطور؟
پاسخ:تلقیح نطفه مرد بیگانه به آن زن جایز نیست و تلقیح نطفه شوهر اگر مستلزم نگاه و لمس نامحرم باشد تنها در موقع ضرورت جایز است.
6- گرفتن نطفه شوهر بعد از فوت
سؤال:منى مرد تا 72 ساعت بعد از مرگ از نظر علمى داراى حیات کامل است. اگر زوجه درخواست تلقیح مصنوعى از شوهر متوفاى خود بکند آیا اطبا مجاز به این کار هستند و حکم ولد چیست؟ لازم به ذکر است که این عمل بعضاً در خارج اعمال مى گردد و عمدتاً در مواردى است که زوجه از زوج فرزندى نداشته باشد و در همان اوایل ازدواج به هر دلیلى زوج متوفى گردد.
پاسخ:اشکال دارد.
7- مادر جانشین
سؤال:رحم بانویى به هر علّت قادر به نگاهدارى جنین نیست و سقط مى کند. با آمیزش نطفه وى و شوهرش در آزمایشگاه و انتقال جنین به رحم زن دیگرى که شوهر ندارد به اصطلاح مادر جانشین و یا مادر قائم مقام نامیده مى شود بچه رشد مى کند و به موقع، متولّد مى شود و برابر قرارداد مزد معیّنى به مادر جانشین داده مى شود تا کودک تحویل زن و شوهر گردد. آیا این امر مى تواند جایز باشد؟
پاسخ:این کار ذاتاً مانع شرعى ندارد ولى مسائل جنبى حرامى از قبیل لمس کردن ونظر کردن در آن موجود است. هرگاه به وسیله محرمى مانند شوهرانجام شود به این صورت که نطفه خود و یکى از دو همسرش را بگیرد وترکیب و در رحم همسر دیگر ( رچند عقد موقّتى با او خوانده باشد)کشت کند، مرتکب حرامى نشده و در غیر این صورت براى مجاز بودن این محرمات جنبى باید ملاحظه کرد که آیا این کار ضرورتى پیدا کرده است یا نه؟
8- تزریق نطفه مرد اجنبی به زن شوهردار
سؤال:شوهر نطفه ندارد و همسرش سالم و نطفه دار است. آیا مى شود نطفه مرد اجنبى را با نطفه این زن شوهردار مخلوط کرد و به رحم این زن تزریق نمود؟
پاسخ:جایز نیست.
9- پیوند تخمدان زن اجنبی به زوجه
سؤال:آیا پیوند تخمدان زن اجنبى (مانند پیوند کلیه) به زوجه براى باردار شدن جایز است و اگر جایز است آیا: الف) دیه دارد؟ ب) تخمدان را مى توان فروخت؟ ج) حکم اولاد زوجه چگونه است؟ د) زن اجنبى حقّى مانند مادر بودن پیدا مى کند یا خیر؟
پاسخ:چنانچه ضرورتى براى این کار نباشد از آن صرف نظر کنید و اگرضرورتى وجود دارد، بعد از پیوند این عضو جزء بدن آن زن مى شود و فرزند مال خود اوست و در فرض فوق دیه ندارد و خرید و فروش آن جایز است، هرچند بهتر این است که پول را در مقابل اجازه برداشتن عضو مزبور بگیرد نه در مقابل خود آن.
10- احکام انتقال جنین های آزمایشگاهی به رحم مادر جانشین
سؤال:بچّه دار شدن تعدادى از زوجین به دلایل طبّى، به طور طبیعى مشکل بوده، و لازم است که از روشهاى درمانى مختلف براى کمک به آنها استفاده شود. یکى از این روشها، لقاح خارج از رحمى مى باشد; به این معنا که تخمک را از زوجه و نطفه را از شوهرش گرفته و آنها را با هم مخلوط نموده، تا از اختلاط و امتزاج تخمک و نطفه، جنین حاصل شود، سپس این جنین به رحم زوجه منتقل شود، تا حاملگى و بعد زایمان صورت گیرد. لازم به تذکّر است که جنین ها هنگام انتقال به رحم، فقط 24 تا 48 ساعت از زمان لقاحشان گذشته، و داراى 4 الى 8 سلول مى باشند. گاهى از اوقات، تعداد جنین هاى حاصل از نطفه زن و شوهر بیش از حدّ نیاز است، که در این صورت اضافه بر نیاز منجمد شده، و پس از زایمان زن با رضایت زوجین، جنین ها از رده خارج و دور ریخته مى شود. از طرف دیگر، تعدادى از زوجها وجود دارند که به دلایل طبّى، به هیچ وجه صاحب فرزند نمى شوند; امّا براى برخى از آنها، این امکان از نظر طبّى وجود دارد که جنین هاى مازاد دسته اوّل را در صورت عدم نیاز زوجین، به رحم آنان انتقال داد. سؤالاتى که در این زمینه مطرح مى شود عبارتند از:
1. انتقال این جنین هاى بارور نشده به رحم زن ثالث از نظر شرعى چگونه است؟
2. در صورت عدم نیاز زوجین به جنین خود، آیا موافقت آنها براى هدیه جنین به غیر لازم است؟
3. آیا والدین صاحب جنین مى توانند در ازاى اهداى جنین خود وجهى دریافت نمایند؟
4. آیا ارائه مشخّصات اهداکنندگان جنین به دریافت کنندگان و برعکس لازم است؟
5. در صورتى که فرزند پسر باشد،آیا با زنى که در رحم او بزرگ شده،محرم است؟
6. در صورت دختر بودن فرزند، آیا با شوهر مادر جانشین محرم است؟
7. والدین فرزند حاصل چه کسانى هستند؟
8. ارث این بچّه ها پس از تولّد چگونه است؟
9. در صورت موافقت قبلى والدین صاحب جنین (صاحب نطفه و تخمک) در اهداى جنین خود، آیا مى توانند پس از تولّد نوزاد و یا سالها بعد، از شخص ثالث متقاضى استرداد طفل شوند؟
پاسخ:1. این کار ذاتاً مانع شرعى ندارد; ولى چون مستلزم لمس و نظر حرام است تنها در صورت ضرورت جایز مى باشد.
2. آرى، لازم است.
3. بهتر این است که چیزى نگیرند.
4. نظر به اینکه فرزند مزبور تعلّق به صاحبان اصلى نطفه دارد، لازم است هویّت آنها ثبت شود و به اطّلاع برسد.
5. آرى، محرم است.
6. آرى، محرم است.
7. پدر و مادر او صاحبان نطفه اند، هرچند به زن ثالث نیز محرم مى باشد.
8. فقط از صاحبان نطفه ارث مى برند.
9. احتیاط آن است که با رضایت مادرِ جانشین، بچّه را بگیرند.
11- تولید فرزند فقط با اسپرم مرد در رحم مصنوعی
سؤال:اگر علم در آینده آن قدر پیشرفت کند که اسپرم مرد را بدون ترکیب با نطفه زن، در رحم مصنوعى پرورش دهند، حکم آن چه خواهد بود؟
پاسخ:آن مولود فقط منسوب به صاحب اسپرم است; ولى فرزند شرعى او محسوب نمى شود.
12- تولید فرزند با استفاده از محصولات نباتی
سؤال:اگر علم تا آنجا پیشرفت کند که اسپرم و نطفه را از دانه ها و محصولات نباتى و مانند آن بگیرند و به زن تلقیح کنند، و نوزاد مصنوعى به عمل آورند، در این صورت کودک متعلّق به چه کسى است؟
پاسخ:این کودک فقط باآن زن محرم است،ولى ارث بردن او از آن زن ثابت نیست.
13- تولید فرزند با اسپرم نباتی در رحم مصنوعی
سؤال:اگر نطفه و اسپرم را از فرآورده هاى نباتى تهیّه، و آن را در رحم مصنوعى پرورش دهند، و از آن کودکى به عمل آورند. نوزاد به چه کسى ملحق مى شود؟
پاسخ:این نوزاد متعلّق به کسى نیست; یعنى نه پدر دارد و نه مادر.
14- لقاح خارج رحمی
سؤال:تلقیح اسپرم و تخمک زن و شوهر شرعى در خارج از بدن و جایگزینى آن در رحم همان زن چه حکمى دارد؟ آیا کودک حاصل حلال زاده است؟
پاسخ:این کار ذاتاً اشکالى ندارد; ولى چون معمولاً مستلزم نظر و لمس حرام است، تنها در صورت ضرورت جایز مى باشد. (منظور از ضرورت این است که مثلاً اگر این کار انجام نشود زندگى زناشویى آن مرد و زن مختل، و یا زن گرفتار بیمارى مى شود). و در هر حال فرزند مذکور حلال زاده است.
15- پیوند تخمدان زن اجنبیه به زوجه
سؤال:در مورد پیوند تخمدان زن اجنبى (مانند پیوند کلیه) براى باردار شدن زوجه، لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید:
الف) آیا این کار جایز است و دیه دارد؟
ب) آیا تخمدان را مى توان فروخت؟
ج) حکم اولاد زوجه چگونه است؟
د) آیا زن اجنبى حقّى مانند مادر بودن پیدا مى کند؟
پاسخ:چنانچه ضرورتى براى این کار نباشد از آن صرف نظر شود. و اگر ضرورتى وجود دارد، بعد از پیوند این عضو جزء بدن آن زن مى شود، و فرزند مال خود اوست. و در فرض فوق دیه ندارد، و خرید و فروش آن جایز است; هرچند بهتر است که پول را در مقابل اجازه برداشتن عضو مزبور بگیرد، نه در مقابل خود آن.
16- تلقیح نطفه اجنبی به اجنبیه
سؤال:مردى عقیم، ولى زن او سالم و قدرت بارورى دارد. اگر اسپرم مرد دیگرى در آزمایشگاه با تخمک زن مذکور ترکیب، سپس نطفه ترکیب یافته در رحم زن نهاده شود، لطفاً بفرمایید:
اوّلاً: آیا این کار جایز است؟
ثانیاً: آیا این امر زنا محسوب مى شود؟
ثالثاً: آیا مشخّص بودن یا ناشناس بودن دهنده اسپرم در حکم مسأله تأثیرى دارد
رابعاً: رابطه شرعى کودک با شوهر زن از لحاظ ارث، محرمیّت و نکاح چگونه خواهد بود؟
خامساً: رابطه شرعى کودک با مرد صاحب اسپرم از نظر ارث، محرمیّت و نکاح چگونه مى باشد؟
پاسخ:الف) جایز نیست.
ب) زنا نیست; ولى از جهاتى شبیه زناست.
ج) هیچ تأثیرى ندارد.
د) رابطه اى بااوندارد;جزاینکه فرزندطبیعى همسراوست،وبااومحرم مى باشد.
هـ) به منزله فرزندنامشروع اوست که محرم است;ولى ازیکدیگرارث نمى برند.
17- راه حل شرعی تلقیح نطفه مرد اجنبی
سؤال:زنى 26 ساله هستم. قبل از ازدواج دردهاى شدید ماهیانه داشتم. دکترها گفتند: مشکلات شما با ازدواج و زایمان حل مى شود. بدین جهت 6 سال پیش ازدواج کردم، و چون درد زیادى متحمّل مى شدم، تصمیم گرفتم که زود بچّه دار شوم، ولى متأسّفانه 9 ماه پس از ازدواج متوجّه شدم شوهرم به طور کامل عقیم است، و اصلاً بچّه دار نمى شود. من که این مسأله برایم خیلى مهم بود، بیش از پیش روحیه خود را از دست دادم. اکنون پزشکان مى گویند تنها راه این است که: «اسپرم مرد بیگانه اى با سرنگ به شما تزریق شود». من اوّل به این کار راضى نبودم، چون مقلّد شما هستم، و طبق فتواى شما این کار حرام است. ولى اکنون جانم به لب رسیده است. لطفاً بگویید: چه کنم که هم بچّه دار شوم، و هم مرتکب گناهى نگردم؟
پاسخ:تنها راه مشروع آن است که شما از شوهرتان (هرچند به صورت مخفیانه و بدون اطّلاع اطرافیان) طلاق بگیرید، و پس از گذشتن عدّه به عقد موقّت صاحب نطفه درآیید (هرچند همدیگر را هرگز نبینید)، سپس نطفه به شما تزریق شود، و پس از پایان عقد موقّت و زایمان دوباره مى توانید به عقد شوهر اوّل درآیید. در این صورت شما مادر آن بچّه، و صاحب نطفه پدرش محسوب مى شود. و به شوهر شما هم محرم است. ولى به اقوام شوهرتان محرم نیست. امّا به اقوام شما محرم است.
18- ولد به شبهه در تلقیح مصنوعی
سؤال:در جایى که عمل تلقیح به طور شبهه صورت گرفته (مثل جایى که زن گمان مى کرده نطفه از شوهرش بوده، و مرد نیز گمان مى کرده زنى که نطفه وارد رحم او شده، همسر واقعى او مى باشد، در حالى که این طور نبوده است). آیا احکام اولاد بر فرزندى که به دنیا خواهد آمد، جارى مى شود؟
پاسخ:نسبت به صاحب آن نطفه و آن زن ولد شبهه است. و به شوهر آن زن نیز محرم است.
19- دریافت اجرت توسط مادر جانشین
سؤال:آیا مادر جانشین (زن پذیراى جنین) مستحقّ دریافت نفقه یا اجرة المثل تا زمان تولّد جنین، از صاحب نطفه و پدر جنین مى باشد؟ و آیا این کار نوعى اجاره اعضا (اجاره رحم) تلقّى مى گردد؟ یا مشمول عقد دیگرى است؟
پاسخ:این موضوع تابع قرار داد است، و اگر قراردادى ندارند، و جنبه رایگان نداشته، حقّ اجرة المثل دارد. و عمل مزبور نوعى اجاره است، نه اجاره اعضا; بلکه اجیر شدن براى پرورش جنین.
20- از بین بردن نطفه رشد یافته در آزمایشگاه
سؤال:اطبا در آزمایشگاه، منى مرد «اسپرم» را با منى زن «اوول» در لوله آزمایش قرار داده و آن را رشد مى دهند، بفرمایید:
الف) آیا نطفه رشد یافته را مى توان دور افکند یا این که حکم سقط جنین را پیدا مى کند و باید تا طفل کامل (صاحب روح) شدن از وى محافظت نمود؟
ب) اگر دور افکندن آن جایز نباشد، آیا باید دیه سقط جنین پرداخت شود و در صورتى که باید پرداخت شود به عهده کیست؟
ج) آیا دور اندازى آن در زمان قبل از ولوج روح یا بعد از ولوج، فرق دارد، لطفاً بیان نمایید؟
د) در مورد سؤال فوق آیا فرقى بین منى مرد اجنبى با منى زن اجنبیّه براى لقاح و رشد در لوله آزمایشگاهى هست؟
هـ) اگر منى مرد و زن اجنبى و اجنبیّه باشد، آیا اصل انجام این عمل جایز است؟
پاسخ:الف) نگهدارى آن واجب نیست.
ب) از جواب قبل روشن شد که دیه ندارد.
ج) مادامى که به صورت انسان زنده اى در نیامده، حفظ آن دلیلى ندارد.
د) تفاوتى نیست.
هـ) خالى از اشکال نیست
|
