آیت الله العظمی وحید خراسانی (مدظله)

خمس هدیه

سؤال199 : من تازه ازدواج کرده ام و مقداری سکه و هدایای دیگر به عنوان هدیه ازدواج دریافت کرده ام آیا باید خمس آنها را بدهم؟

پاسخ:هدیه هاى غیر ارزشمندمتعلق خمس نیست و هدیه هاى ارزشمند در صورتى که در مؤونه سال صرف نشود و سال بر آن بگذرد متعلق خمس است.

خمس جهیزیه

سؤال200 : آیا به جهیزیه دختری که در معرض ازدواج نیست خمس تعلق می گیرد؟

پاسخ:اگر انسان در شهرى باشد که معمولاً هر سال مقدارى از جهیزیه دختر را تهیه مى کنند، در صورتى که آن شخص نتواند در غیر این صورت جهیزیه را تهیه کند و ندادن جهیزیه منافى شأن او باشد، چنانچه در بین سال از منافع آن سال جهیزیه بخرد، خمس ندارد، و لازم نیست دختر در معرض ازدواج باشد.

تعلق خمس به سپرده ای که در بانک گذاشته

سؤال201 : آیا برای حساب پس انداز کوتاه مدت بانک که یکسال از روی سپرده گذشته باشد خمس تعلق میگیرد یا خیر لطفا توضیح کامل عنایت فرمائید ؟

پاسخ:در مفروض سؤال اگر سپرده در بانک سال خمسی بر آن بگذرد متعلق خمس است، و سودی که دریافت میشود اگر در سال خمسی مصرف نشود متعلق خمس است، البته باید سپرده گذاری در بانک به وجه شرعی باشد.

وظیفه فرزند نسبت به اموال مخلوط به حرام پدر و مادر

سؤال202 : پدر و مادرمن مال مخلوط به حرام کسب کرده از همین مال، مخارج زندگی را تأمین می نماید، وظیفه اینجانب چیست؟

پاسخ:تا زمانى که علم به حرمت مالى که در آن تصرف مى کنید ندارید تصرف شما مانعى ندارد.

تعلق خمس به شهریه

سؤال203 : آیا شهریه طلاب حوزه های علمیه خمس دارد؟

پاسخ:تعلق خمس به عین شهریه طلاب بنابر احتیاط واجب است ، ولی اگر شهریه تبدیل شود ، مثلاً با آن چیزی بخرد ، و در سال خمسی در مؤونه صرف نشود ، باید خمس آن چیز را بپردازد .

لزوم سال خمسی

سؤال204 : آیا تعیین سال خمسی برای انسان لازم است؟

پاسخ:اگر مکلف دارای شغل و در آمد باشد لازم است یک سال پس از اولین منفعتی که برای او حاصل شده را سال خمسی قرار دهد ، و واجب است خمس هر چیزی که از خرج سالش زیاد آمده است را بدهد ، مگر اینکه در بین سال هر وقت منفعتی به دستش آمد خمس آن را همان موقع بدهد و لازم نیست دادن خمس را تا رسیدن به سال خمسی به تأخیر بیاندازد، و تعین سال خمسی برای کسی که شغل و در آمد ندارد ولکن اتفاقاً برای او در آمدی حاصل شود لازم نیست.

سال خمسی بر مبنای سال هجری قمری

سوال205 : سال خمسی میتواند شمسی باشد؟

پاسخ:احتیاط واجب آن است که سال خمسى قمرى باشد.

خمس پس انداز جهت تهیه مسکن

سؤال206 : اگر کسی پولی را یرای مصرفی مثل خرید خانه و ماشین پس انداز کند با توجه یه این که با یک سال پس انداز نمی توان آن را خرید آیا پس از یک سال خمس تعلق می گیرد ؟

پاسخ:در مفروض سؤال با گذشت سال خمسی بر مبلغ مذکور ، بنا بر احتیاط واجب خمس تعلق میگیرد.

اداء دین و شمرده شدن آن از مؤونه

سؤال207 : آیا دین سالهای گذشته جزء مؤونه سال جاری محسوب می شود یا خیر؟ به عبارت دیگر باز پرداخت وامی که یک یا چند سال پیش دریافت شده است خمس دارد یا خیر؟

پاسخ:اداء دینى که در مؤونه مصرف شده چه دین مربوط به همان سال باشد یا سالهاى قبل از مؤونه است و خمس ندارد، و همچنین اگر دین برای غیر مؤونه بوده، ولی آن چه در مقابل دین تهیه شده است ، تلف شده باشد، خمس ندارد.

تعلق خمس به قرض و کسر آن از ربح سال

سؤال208 : اگر قرض داشته باشیم که باید تا 3 ماه بعد از سال مالی پرداخت نماییم آیا می توانیم قرض را از منفعت سال و یا هرچیز باقی مانده در سال خمسی کسر نماییم؟

پاسخ:اگر قرض برای مؤونه و بعد از حصول منفعت بوده است، میتوانید کسر نمائید. و در غیر اینصورت نمی توانید کسر نمائید. ..

دادن خمس به والدین یا فرزند خویش

سؤال209 : آیا انسان مى تواند به افرادى که نفقه آنها بر عهده اوست مثل فرزند یا والدین خمس بدهد؟

پاسخ:دادن خمس به کسى که نفقه اش بر عهده انسان است جایز نیست.

کسی که تا بحال خمس نداده

سؤال : اینجانب چند سالی است که خمس خود را محاسبه نکرده ام و حساب اموال از دستم خارج شده است و مشخص نیست که در طی سالهای گذشته چه اموالی و در چه زمانی خریداری شده است و یا چه مقدار پول نقد در حساب موجود بوده است. یکبار نیز به دفتر ایشان در مشهد مقدس مراجعه کردم و در نهایت فرمودند که باید خودتان محاسبه کنید. حال با توجه به عدم امکان محاسبه نسبت به سالهای قبل وظیفه اینجانب چیست؟

پاسخ:نسبت به سال اخیر را که مى دانید محاسبه کنید و نسبت به سالهاى قبل به دفتر ایشان مراجعه نمائید و با وکلاى ایشان مصالحه نمائید.

خمس مهریه

سؤال211 : آیا به مهریه خمس تعلّق می گیرد ؟

پاسخ:به اصل مهریه خمس تعلق نمی گیرد ، ولی اگر مهریه مورد مصالحه واقع شود ـ مثل موارد تورم ـ نسبت به مقدار زائد بر اصل مهریه احتیاط واجب است آن است که خمس آن را بدهد.

به ذمه گرفتن خمس

سؤال212 : در صورتی که به مال ما خمس تعلق گرفته باشد ، آیا می توانیم مقدار آن را حساب کرده و آن را کنار گذاشته یا به ذمّه بگیریم و در مال تصرف کنیم ؟

پاسخ:خیر، کسی که خمس به مال او تعلّق گرفته و سال بر آن گذشته تا خمس آن را نداده نمی تواند در آن مال تصرف کند ، اگر چه قصد دادن خمس را داشته باشد ، و اگر مقدار خمس را جدا کرده یا به ذمّه بگیرد بازهم تصرف در مال جایز نیست مگر با اذن حاکم شرعی ، اما تصرفات اعتباریه در حصّه و سهم خود مانند فروختن و صلح کردن آن در صورتی که مورد معامله را به طرف ندهد (چون خود این کار تصرف است) مانعی ندارد.

خمس پول تو جیبی

سؤال448 : اینجانب هر ماه مبلغی را از پدرم به عنوان هزینه ماهیانه دریافت می‌کنم و در ازای آن کاری انجام نمی دهم که حکم اجرت داشته باشد آیا این مقدار جزو هدایا محسوب می‌شود و یا درآمد؟ آیا به اضافه آن از هزینه‌هایم خمس تعلق می‌گیرد؟

پاسخ:در مفروض سؤال که پول برای مخارج داده شده و بخشیده نشده این پول را به شما می دهند تا در هزینه هایی که برایتان پیش می آید مصرف نمائید لذا هر مقدار از آن که تا سال خمسی مالک مصرف در مخارج شما نگردد باید مالک آن شخصاً یا بتوسط شما که وکیل ایشان هستید خمس آن را بپردازد.(استفتاء/14329)

کیفیت تعیین اول سال خمسی

سؤال449 : سال مالی خمس چگونه تنظیم میشود؟

پاسخ:اول سال خمسى براى کاسب و تاجر و صنعتگر و کسى که حرفه اى دارد از وقتى است که منفعت مى برد و اگر درآمدهاى مختلفى دارد باید مجموع آنها را در آخر سال حساب کند و در غیر کاسب و مانند آن اگر اتفاقاً منفعتى به دست آورد بعد از گذشت یک سال از حصول آن باید خمس مازاد بر مخارج آن سال را بدهد.(منهاج 2/م 1218) (استفتاء/3376)

خمس پولی که قرض گرفته‌ایم

سؤال450 : پولی را که قرض گرفته‌ایم و طلبکار هنوز این پول را از ما مطالبه نکرده و الآن سال خمسی ما فرارسیده است، آیا به این پول خمس تعلق می‌گیرد؟

پاسخ:پولی که قرض گرفته شده تا زمانی که أداء نشده یعنی بدل آن داده نشده متعلق خمس نیست.(استفتاء/11249) (منهاج 2/م ملحق به م 1231)

حکم پرداخت خمس به شکل اقساط

سؤال451 :آیا می‌توانم خمس خود را اقساطی بدهم؟

پاسخ:در صورتی که دستگردان کرده باشید یعنی خمس را به قبض مرجع خود یا وکیل ایشان رسانده باشید و ایشان به شما قرض داده باشند میتوانید به عنوان اداء قرض از مالی که خمس آن پرداخت شده است، به صورت اقساطی پرداخت نمائید.(استفتاء/13429) (منهاج2/ ملحق به م 1265)

حکم خمس پولی که برای جهیزیه کنار گذاشته شده

سؤال : آیا میتوانم پول جهیزیه دخترم را کنار بگذارم؟

پاسخ:در صورتیکه بدون کنار گذاشتن پول نمی توانید جهیزیه را نه الآن و نه درزمان خودش تهیه نمائید، به آن پول خمس تعلق نمی گیرد. (منهاج 2/ بعد م 1211 و 1217 او فی تزویج اولاده) (رساله/م 1794) (استفتاء/13430)

خمس سپرده گذاری در بانکها

سؤال467 : حکم گذاشتن پول در حسابهای سرمایه گذاری بانکهای ایران که ظاهرا سود ثابتی به آن تعلق می گیرد، چیست؟ (در واقع به خاطر اینکه تورم از نرخ سود بانک بیشتر است، زیان متغیر می دهد تا اینکه سود ثابت) در قرارداد کلمه علی الحساب ذکر می شود ولی در عمل سود ثابتی تعلق می گیرد. اگر جواب منفی است؛ تکلیف کسی که نمی تواند جای دیگری سرمایه گذاری کند چیست؟ آیا به خاطر اینکه از ضرر بیشتر (به خاطر تورم زیاد و کاهش ارزش پول) جلوگیری کند، می تواند به این کار دست بزند؟

پاسخ:اگر با بانک شرط سود کنید این سپرده گذاری و سود دریافتی حرام است و اگر شرط سود نکنید ولی خود را طلبکار بانک بدانید باز هم بنابراحتیاط واجب این سپرده گذاری و سود دریافتی حرام است. واگر شرط سود نکنید و خود را طلبکار ندانید این سپرده گذاری اشکالی ندارد و اگر بعنوان سرمایه گذاری باشد با رعایت شرائط مضاربه در صورتی که برای معاش خود و خانواده به این سرمایه گذاری نیاز دارید باید بنابر احتیاط واجب همان ابتداء یک پنجم آن را بعنوان خمس بپردازید و اگر برای معاش خود و خانواده به آن نیاز ندارید بنابر فتوی باید خمس این سرمایه را بپردازید و سودی که بانک می پردازد قبل از تصرف در آن ، بنابر احتیاط واجب یک پنجم آنرا به سادات فقیر به قصد مافی الذمه بدهید و اگر چیزی از این سود تا سال خمسی باقی ماند و صرف در مخارج زندگی نشد واجب است خمس آن‌را بپردازید.(استفتاء/14222) (منهاج 2/م 1219)

خمس وام دانشجویی

سؤال468 : آیا به وامهای دانشجویی خمس تعلق می گیرد؟

پاسخ:اگر وام در مؤونه مصرف شده خمس ندارد و اگر در مؤونه‌ صرف نشده هر مقدار از آن که قسطش پرداخت شده و سال بر آن گذشته خمس دارد و هر مقدار از آن که قسطش پرداخت نشده خمس ندارد.(استفتاء/4268) (منهاج 2/ ملحق به 1231)

پس انداز برای ازدواج

سؤال483 : آیا به مالی که جهت ازدواج کنار گذاشته شده است خمس تعلق می گیرد؟

پاسخ:بله خمس تعلق می گیرد.(استفتاء/14392)

خمس زیور آلات خانمها

سؤال484 : آیا به زیورآلات خانمها خمس تعلق می گیرد؟

پاسخ:آنچه از زیور آلات در شأن خانمها از درآمد وسط سال خریدارى مى شود و مورد استفاده آنها قرار مى گیرد ولو بعد از مدتى استفاده کنار گذاشته شود خمس ندارد.(منهاج 2/1223) (استفتاء/6036)

خمس سود در موردی که جبران ضرر سالهای قبل نشده

سؤال485 : سؤال 63. ما سه سال پیش شروع به کسب نموده ایم و دو سال متضرّر شده ایم ولی سال سوم سود داشته ایم که جبران مقداری از ضرر قبل را داشته است ولی همچنان ضرر قبل کامل جبران نشده . آیا به سود سال سوم خمس تعلق می گیرد

پاسخ:ضرر سال قبل از سود سال بعد جبران نمی‌شود، بنابراین به سود سال سوم خمس تعلق می گیرد.(استفتاء/14229) (منهاج 2/م 1233)

خمس وسائل منزل که از آنها استفاده نشده

سؤال : آیا به لوازم و وسائل منزل که به علت محدودیت جا، نمی توانیم از آنها استفاده کنیم مثل ماشین لباسشوئی خمس تعلق می گیرد؟

پاسخ:آنچه از وسایل زندگى خریدارى شده ولى در طول سال به هر علتی مورد استفاده قرار نگرفته خمس به آن تعلق مى گیرد، بلى در وسائل زینتى منزل آنچه که داشتن آن از مؤونه حساب شود خمس واجب نیست.(منهاج 2/م 1217) (استفتاء/6036)

خمس اجناس منزل در صورت مقروض بودن صاحب آن

سؤال : آیا پرداخت خمس اجناسی که یک‌سال بلااستفاده می مانند با وجود مقروض بودن صاحب آن واجب است؟

پاسخ:در مفروض سؤال خمس دارد ولی اگر قرض او برای مخارج سال بوده و بعد از تهیه‌ی این مقدار جنس از سود باشد، به آن مقدار از این اجناس که بیشتر از مقدار قرض نباشد خمس تعلق نگرفته و می‌تواند با فروش این اجناس قرض خود را ادا کند و همچنین می‌تواند قرض خود را از مالی که مخمّس بوده یا اصلا خمس به آن تعلّق نمی‌گیرد (مثل ارث) ادا نماید ولی اگر خواست آن قرض را از درآمد سال بعد ادا کند به آن مبلغ خمس تعلق می‌گیرد و در صورتی که این اجناس را با پولی که قرض گرفته خریده باشد خمس به آن تعلق نمی‌گیرد.( استفتاء/11990) (منهاج 2/م 1231)

دستمزد و مطالباتی که در قبل از سال خمسی امکان وصول آن نیست

سؤال502 : بنده در 25 دیماه (سال خمسی) خمس خود را پرداخته ام اما در بهمن ماه دستمزد کارهایی که در سال قبل انجام داده بودم را دریافت کردم، با توجه به اینکه امکان وصول آن را در سال قبل نداشتم آیا پرداخت خمس آن لازم است یا جزء مؤونه سال جدید حساب می شود؟ در مورد حقوق دیماه که ابتدای بهمن دریافت می شود نیز همین مشکل وجود دارد؟

پاسخ:در هر دو مورد متعلق خمس است و پس از وصول باید خمس آن را بپردازد و بنابر احتیاط واجب باید سال خمسی را سال قمری قرار داد.(منهاج 2/م 1246 و 1251) (استفتاء/1230)

کسر مالیات از در آمد سال و تخمیس مابقی

سؤال520 : بنده کارمند دولت هستم و هر ماه 25% از حقوق و مزایای خواد را بعنوان مالیات به دولت پرداخت مینمایم، آیا بنده مشمول پرداخت خمس هستم یا خیر؟

پاسخ:آنچه به عنوان مالیات از حقوق شما کسر مى نمایند یا پرداخت مى کنید مشمول خمس نیست و مابقى حقوقتان در صورتى که چیزى از آن در انتهاء سال خمسى اضافه بیاید باید خمس آن را بدهید.(استفتاء/2112) (منهاج 2/م 1217)

هدیه و مصرف آن برای اقساط وام

سؤال : اینجانب بواسطه گرفتن وام از بانک، مقروض هستم، در صورتی که مقداری پول به عنوان هدیه به من داده شود، آیا میتوانم آن پول را قبل از سال خمسی و به صورت یکجا و قبل از سررسید ماههای آتی اقساط وام به بانک واریز کنم بطوری که هیچ پولی باقی نماند و بر آن خمسی تعلق نگیرد؟

پاسخ:اگر با قرض گرفته شده چیزی را که از مؤونه نیست به ذمّه خریده باشید و یا برای افزایش اموالتان چیزی را با آن خریده اید که عین آن وجود داشته باشد و از مؤونه نباشد باید خمس آن‌را از مالی که مخمّس شده یا خمس به آن تعلّق نگرفته بپردازید و اگر آنچه هدیه داده شده جایزه بانک دولتی باشد دادن یک پنجم به سید فقیر لازم است بنابر احتیاط و در غیر این صور می توانید دین خود را با آن اداء کنید و خمس ندارد.(استفتاء/11553) (منهاج 2/م 1231 و 1232)

زمان پرداخت خمس سود تجارت

سؤال522 : آیا یک پنجم سود حاصل از تجارت و معامله بعد از یک سال قمری پرداخت شود یا همان موقع که فروخته شد؟

پاسخ:انسان می تواند در بین سال هر وقت منفعتی به دستش آمد و آن منفعت زاید بر مخارجش باشد، خمس آن را همان وقت بدهد و جایز است دادن خمس را تا آخر سال تأخیر بیندازد و بنا بر احتیاط واجب سال خمس را سال قمری قرار دهد و برای مصرف خمس با دفتر معظم له تلفنی تماس بگیرید.(استفتاء/3253) (منهاج 2/م 1252)